Ο “Αθήνα 9.84” στο πλαίσιο εκδηλώσεων, δράσεων και του δημοσίου διαλόγου για τα γεγονότα των καιρών, φιλοξενεί άρθρα πρεσβευτών από κράτη τα οποία είχαν σημαντική συμβολή στην εξέλιξη του Αγώνα των Ελλήνων. Παράλληλα με την επίσημη καταγραφή επιστολών, αρχείων και στοιχείων που μαρτυρούν την ανάμειξη των χωρών αυτών στην Απελευθέρωση, εκατοντάδες πολίτες των συγκεκριμένων χωρών λάμβαναν μέρος στα πεδία των μαχών και αρκετοί θυσίασαν την ζωή τους για την Ελλάδα.
200 χρόνια μετά, οι επίσημοι εκπρόσωποι αυτών των χωρών κάνουν έναν απολογισμό αλλά και μια αναδρομή σε ιστορικές στιγμές και αποφάσεις.
Αφιέρωμα στη συμβολή της Ρωσίας στην επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης
Φέτος γιορτάζουμε μαζί με την Ελλάδα την 200η επέτειο από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, γεγονός στο οποίο η χώρα μας έπαιξε ένα σημαντικό – καθοριστικό, κατά την άποψη Ελλήνων και Ρώσων επιστημόνων – ρόλο.
Είναι μια ευκαιρία να θυμηθεί κανείς τις λαμπρές ιστορικές σελίδες, όταν οι λαοί μας έδειξαν αλληλεγγύη και προσέφεραν βοήθεια ο ένας στον άλλον στις δύσκολες στιγμές. Μερικούς μήνες πριν, συμπληρώθηκαν 250 χρόνια από την έναρξη της Α’ Αρχιπελαγικής Εκστρατείας του Ρωσικού στόλου στο Αιγαίο στο πλαίσιο του Ρώσο-τουρκικού πολέμου το 1768-1774. Ο στόχος της επιχείρησης, στην οποία έλαβαν μέρος εκατοντάδες Έλληνες, ήταν, όπως έγραψε ο επικεφαλής της κόμης Ορλώφ, να απελευθερωθούν όλοι οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι από τον τουρκικό ζυγό. Η νίκη του Ρωσικού στόλου στον πόλεμο, που επιτεύχθηκε με τεράστιες θυσίες, είχε μεγάλη σημασία και για τους Έλληνες, διαμορφώνοντας προϋποθέσεις για την ενίσχυση του απελευθερωτικού αγώνα τους. Η Ρωσία αναγνωρίστηκε ως προστάτιδα δύναμη για τους ομόθρησκους λαούς και η Πύλη αναγκάστηκε να παραχωρήσει αμνηστία στους συμμετέχοντες της εξέγερσης. Άνοιξε ο δρόμος για την ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας και της εμπορικής δραστηριότητας στην περιοχή. Όπως επισημαίνουν Έλληνες ιστορικοί, ως αποτέλεσμα δημιουργήθηκε ο Ελληνικός στόλος, ο οποίος 50 χρόνια αργότερα έπαιξε τόσο μεγάλο ρόλο στην Επανάσταση.
Μετά τον πόλεμο πολλοί Έλληνες μετακόμισαν στη χώρα μας και εντάχθηκαν στην κρατική υπηρεσία της. Μόνο στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας οι Έλληνες αριθμούσαν πάνω από 150. Ο πιο γνωστός από αυτούς ήταν, μάλιστα, ο επικεφαλής του το 1816-1822 ο Ιωάννης Καποδίστριας. Θεωρούσε τη Ρωσία «θετή» πατρίδα του. Έμαθε να μιλάει τη ρωσική γλώσσα, την οποία αποκαλούσε «πανέμορφη και μεγαλοπρεπή». Έγινε ο «αγαπημένος Γραμματέας, έμπιστος σύμβουλος και… φίλος του Αυτοκράτορα». Όντας μεγάλος φιλέλληνας, ο Αυτοκράτορας Αλέξανδρος Α’ περιέλαβε στα καθήκοντα του Καποδίστρια τις υποχρεώσεις «του Επιτετραμμένου» επί των υποθέσεων της Ελλάδας στη ρωσική Αυλή. Από την σημαντική κρατική θέση που κατείχε στη Ρωσία ο Καποδίστριας βοηθούσε τον ελληνικό λαό. Στο Συνέδριο της Βιέννης με προτροπή του Καποδίστρια συγκροτήθηκε το φιλανθρωπικό ίδρυμα «Φιλόμουσος Εταιρεία» που είχε ως στόχο την διαφωτιστική δράση στο έδαφος της Ελλάδας. Ο Αλέξανδρος Α’ ήταν ο πρώτος που συνείσφερε σε αυτό ένα ετήσιο ποσό της τάξεως των 200 ολλανδικών δουκάτων.
Οι Έλληνες της Ρωσίας προσέφεραν πράγματι σπουδαία συμβολή στην επιτυχία του απελευθερωτικού αγώνα. Αρκεί να μνημονεύσω τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας (ιδρύθηκε το 1814 στη Ρωσική Αυτοκρατορία στην Οδησσό), στρατηγό του Ρωσικού στρατού Αλέξανδρο Υψηλάντη ή τον Λάμπρο Κατσώνη, ο οποίος ήταν αξιωματικός στο ένδοξο Ελληνικό Σύνταγμα Πεζικού του Ρωσικού στρατού στην Κριμαία. Πολλοί Έλληνες στην χώρα μας ήταν επιτυχείς στους τομείς της εκπαίδευσης, της τέχνης, της ιατρικής, του εμπορίου κ.ά. Όπως ο έμπορος και ευεργέτης που υποστήριξε την Φιλική Εταιρεία με τις δωρεές του, ο Ιωάννης Βαρβάκης, ο οποίος έλαβε από την Αυτοκράτειρα Αικατερίνη τη Μεγάλη δικαίωμα ατελούς αλιείας στην Κασπία Θάλασσα. Ένα άλλο παράδειγμα ήταν ο σύμβουλος της Αικατερίνης φιλόσοφος και διαφωτιστής Ευγένιος Βούλγαρης.
Πολύ δυνατό ήταν το φιλελληνικό κίνημα στη Ρωσία, λόγω της πνευματικής συγγένειας των λαών μας. Μορφωμένοι Ρώσοι είχαν βαθιές γνώσεις της ιστορίας και του πολιτισμού της Αρχαίας Ελλάδας. Οι κορυφαίοι ποιητές μας αφιέρωναν φλογερά ποιήματα στην Ελληνική Επανάσταση. Ένα πασίγνωστο παράδειγμα είναι το «Εξεγέρσου, ω Ελλάδα, ξεσηκώσου» του Αλεξάντρ Πούσκιν.
Όπως έγραψε ο Νικολάι Ράϊκο (ένας από τους πιο γνωστούς Ρώσους φιλέλληνες, στενός συνεργάτης του Ιωάννη Καποδίστρια, υπήρξε φρούραρχος του Παλαμηδίου στο Ναύπλιο και μετά της Πάτρας), για τον εαυτό του και τους συντρόφους του η Ελλάδα πάντα ήταν «η μητέρα του πολιτισμού, ευεργέτιδα της ανθρωπότητας και πατρίδα της ελευθερίας». Πολλοί από αυτούς άφησαν την τελευταία τους πνοή στο Μεσολόγγι, στο Ναβαρίνο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.
Και η ρωσική διπλωματία βοήθησε μέγιστα στην προώθηση των σχεδίων για την ανεξάρτητη Ελλάδα, ενθαρρύνοντας με κάθε τρόπο τις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις σε πιο αποφασιστικές κινήσεις έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1827, χάρη στην επιμονή της Ρωσίας, στη Συνθήκη του Λονδίνου για το Ελληνικό ζήτημα συμπεριλήφθηκε ένα απόρρητο άρθρο για «χρήση των εξαιρετικών μέσων», αν η Πύλη απορρίψει την ειρηνική διευθέτηση με τη μεσολάβηση των Δυνάμεων. Ως αποτέλεσμα, συγκροτήθηκε ένας ενιαίος στόλος των τριών Μεγάλων Δυνάμεων που πλησίασε την Ελλάδα και στις 20 Οκτωβρίου 1827 καταναυμάχησε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στον κόλπο της Πύλου. Η Πετρούπολη πανηγύριζε τη νίκη με κωδωνοκρουσία, ενώ η αντίδραση στην είδηση σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ήταν αμφίσημη. Σε πέντε μήνες τον Απρίλιο του 1828 η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Πύλη και η νίκη των Ρωσικών δυνάμεων που έφτασαν το 1829 μέχρι την Αδριανούπολη εξανάγκασε τους Οθωμανούς να αναγνωρίσουν την αυτονομία και, αργότερα, την ανεξαρτησία της Ελλάδας.
Εν μέσω του πολέμου η χώρα μας προχώρησε στην εγκαθίδρυση των διπλωματικών σχέσεων με την Ελλάδα και με αυτό τον τρόπο ήταν η πρώτη που αναγνώρισε την ανεξαρτησία της. Το Σεπτέμβριο του 1828 ο απεσταλμένος του Ρώσου Αυτοκράτορα Μαρκ Βούλγαρη, Ελληνικής καταγωγής και αυτός, έγινε δεκτός από τον Ιωάννη Καποδίστρια στον Πόρο, το γεγονός που σηματοδότησε την έναρξη των επίσημων διμερών σχέσεων μεταξύ των χωρών μας, που σήμερα μετράνε 193 χρόνια.
Όπως και οραματιζόταν ο Καποδίστριας και σήμερα στη Ρωσία θεωρούν την Ελλάδα αξιόπιστο φίλο. Για να τιμήσουμε δεόντως την μεγάλη επέτειο των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης αποφασίσαμε από κοινού να διοργανώσουμε το 2021 το Έτος Ιστορίας Ρωσίας – Ελλάδας υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν και του Πρωθυπουργού της Ελλάδας Κυριάκου Μητσοτάκη. Τον Μάρτιο προγραμματίζονται τα επίσημα εγκαίνια αυτού του μεγάλου σχεδίου, τέταρτου κατά σειρά θεματικού Έτους από το 2016. Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει δεκάδες πρωτοβουλίες στις δύο χώρες.
Οι εξαιρετικές σχέσεις φιλίας μεταξύ των λαών μας και των χωρών μας βασίζονται στους μοναδικούς ιστορικούς δεσμούς. Αποτελούν την κοινή μας πολύτιμη κληρονομιά που σφραγίστηκε την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης. Ο κοινός μας στόχος είναι να διατηρήσουμε αυτή την κληρονομιά και να συνεχίσουμε πάνω στα γερά θεμέλια της κοινής ιστορίας την καρποφόρα συνεργασία προς όφελος των λαών των χωρών μας.
Αντρέι Μάσλοβ
Πρέσβης της Ρωσίας στην Ελλάδα
