Ένας σημαντικός συγγραφέας συστήνεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό.
Το «μυθιστόρημα σε πέντε ιστορίες», όπως είναι και ο υπότιτλος του βιβλίου, ανατρέχει στις σκόρπιες μνήμες του αφηγητή, σαν την εξέλιξη μιας συνείδησης που ανήκει σε πολλούς ανθρώπους. Σε όλους αυτούς που έζησαν τα χρόνια πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μία περιοχή με τις μεγαλύτερες γλωσσικές, πολιτισμικές και εθνοφυλετικές ζυμώσεις, όπως η Μπουκοβίνα, πατρίδα τόσο του συγγραφέα όσο και του αφηγητή.
Άνθρωποι, αδιάφοροι για πολιτικές θέσεις, ζουν όλες τις μεγάλες αλλαγές που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή, χωρίς να κάνουν κάτι για να αλλάξουν τη ροή των γεγονότων. Μια γενιά, προσκολλημένη σε παλιά ιδανικά, έχει γαλουχηθεί με τα ισχυρότερα συναισθήματα περιφρόνησης για μια ολόκληρη φυλή, χωρίς όμως αυτό να εμποδίζει και τη σύναψη ερωτικών ή φιλικών σχέσεων. Ακόμη και μετά τον όλεθρο, τα παρελθόντα ανακαλούνται ως κάτι αυτονόητο, δίχως καμία απολογητική διάθεση.
Το μυθιστόρημα του Ρετσόρι για τη διαθλασμένη εικόνα του εαυτού και τη σχετικότητα της αλήθειας εκδόθηκε το 1979, ενώ ένα μέρος είχε δημοσιευτεί δέκα χρόνια νωρίτερα στο περιοδικό The New Yorker. Γραμμένο με απροκάλυπτα σαρδόνιο και αυτοσαρκαστικό χιούμορ, αποτελεί πολύτιμο τεκμήριο για την αντιφατική ανθρώπινη ψυχοσύνθεση, ικανή για το καλύτερο, αλλά και για το χειρότερο.
«Αν τότε είχε πέσει σαν τον Ριπ βαν Ουίνκλ σε ύπνο βαθύ και είχε ξυπνήσει μόλις τώρα στον σημερινό κόσμο, θα είχε χάσει τα λογικά του από την απελπισία. Τα όσα συνέβησαν στον κόσμο από τότε, το 1919, μέχρι σήμερα, το 1979, είναι τόσο απίστευτα, η αλλαγή είναι τόσο ραγδαία, που είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι το ίδιο πρόσωπο μπορεί να έζησε και στις δύο αυτές εποχές. Ό,τι και να φοβούνταν οι γονείς του, οι άνθρωποι του χτεσινού κόσμου, η σημερινή πραγματικότητα είναι πολύ-πολύ χειρότερη απ’ οτιδήποτε θα μπορούσε κανείς τότε να φανταστεί. Η κόκκινη-κόκκινη του αίματος- πραγματικότητα του μπολσεβικισμού έσφυζε από ζωτικότητα σε σύγκριση με την γκρίζα, αναιμική πραγματικότητα των εύθραυστων δημοκρατιών. Όμως, το αίμα κυλάει και σήμερα, ποτάμια αίματος, όπως και τότε, όπως σ’ όλη του τη ζωή· το ότι δεν ήταν το δικό του αίμα οφείλεται σε καθαρή σύμπτωση, την οποία δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις καν ευτυχή: η μόνη αξιοπρέπεια που απομένει πλέον είναι ν’ ανήκεις στα θύματα».
Οι «Αναμνήσεις ενός αντισημίτη» του Γκρέγκορ φον Ρετσόρι κυκλοφορούν σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου από τις εκδόσεις Δώμα.
Κώστας Μοστράτος
