Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη συμμετείχε σήμερα το απόγευμα στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, σε μια συζήτηση με τον δημοσιογράφο Γιώργο Κουβαρά, με θέμα “Οικονομία των Εμπειριών: Η μεγάλη ευκαιρία για τον Πολιτισμό”.
Γιώργος Κουβαράς: Να ξεκινήσουμε με το άνοιγμα των μουσείων της χώρας και θέλω πρώτα απ΄ όλα να μας πείτε αν είμαστε έτοιμοι, τι προσδοκάτε από αυτό το άνοιγμα και ποια νέα μουσεία ανοίγουν τις πύλες τους τις επόμενες μέρες και μετά θα έρθουμε και στη σύνδεση της οικονομίας με τον πολιτισμό
Λίνα Μενδώνη: Καταρχήν είναι αδιανόητο να μιλάμε για το άνοιγμα του τουρισμού χωρίς άνοιγμα των μεγαλύτερων μουσείων της χώρας, αυτό είναι φανερό. Οι αρχαιολογικοί χώροι, όπως ξέρετε, έχουν ανοίξει από τις 22 Μαρτίου, επομένως την Παρασκευή μαζί με τον τουρισμό, ξεκινούν και τα μουσεία. Τα μουσεία μας είναι έτοιμα και αυτό αφορά και τα δημόσια, και τα εποπτευόμενα αλλά και ιδιωτικά μουσεία, όσα τουλάχιστον έχουμε επικοινωνήσει, είναι έτοιμα και είναι όλοι πάρα πολύ χαρούμενοι.
Γιατί μετά από σιωπή, σχεδόν 8 μηνών, είναι έτοιμα να υποδεχθούν τους επισκέπτες τους. Εννοείται πάντοτε με τα υγειονομικά μέτρα τα οποία έχουν υποδειχθεί, δηλαδή με μάσκα, θα είναι περιορισμένος ο αριθμός των επισκεπτών που θα βρίσκονται συγχρόνως στην ίδια αίθουσα, οι ξεναγήσεις πάλι θα γίνονται με περιορισμένο αριθμό συμμετεχόντων, αλλά είναι πράγματα τα οποία τα κάναμε και πέρυσι. Και φάνηκε ότι λειτουργούν πολύ καλά.
Γ. Κ.: Θέλω να μου πείτε, επειδή ξέρω ότι υπάρχουν και πολλά καινούρια πράγματα που θα δούμε.
Λ. Μ.: Ναι, υπάρχουν καινούρια πράγματα. Μαζί με όλα τα γνωστά μουσεία θα ανοίξει η Εθνική Πινακοθήκη. Την Εθνική Πινακοθήκη την είχαμε συνηθίσει σαν ένα εργοτάξιο στο κέντρο, στην καρδιά της πόλης. Στις 24 Μαρτίου έγινε το πρώτο άνοιγμα της Πινακοθήκης, για να τιμήσει την επέτειο των 200 ετών, μια συμβολική ημερομηνία την οποία συνδέσαμε με την επανεκκίνηση, με τη νέα Ελλάδα της ανάπτυξης και της κοινοτομίας. Η Πινακοθήκη, λοιπόν, είναι έτοιμη, και από 14 Μαΐου θα υποδέχεται κανονικά τους επισκέπτες.
Συγχρόνως, εντός Μαΐου υπολογίζουμε ότι θα ανοίξει το Μέγαρο Λοβέρδου Τσίλερ. Ίσως δεν το έχετε δει καν, είμαι σίγουρη ότι δεν το έχουν δει και οι περισσότεροι Αθηναίοι. Είναι στην οδό Μαυρομιχάλη, και για περίπου 30, ίσως και για περισσότερα χρόνια, το βλέπει κανείς με λινάτσες και σκαλωσιές. Έχει αποκαλυφθεί πλέον, έχει μια εξαιρετική πρόσοψη, η οποία προσδίδει πραγματικά στο κέντρο της πόλης. Θα το δούμε ως παράρτημα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου της Αθήνας, καθώς από την διαθήκη του ιδιοκτήτη του, του Λοβέρδου, του γνωστού τραπεζίτη, ήταν προορισμένο για να φιλοξενήσει τη συλλογή του. Επίσης, έχουμε ένα καινούριο μουσείο στη Χαλκίδα. Εντός του Μαΐου θα εγκαινιαστεί το βιομηχανικό κτήριο της Αρέθουσας, ένα παλιό κτήριο οινοποιίας το οποίο, με ένα υποδειγματικό τρόπο, έχει μετατραπεί σε Διαχρονικό μουσείο της Εύβοιας. Θα ανοίξει κι αυτό εντός του Μαΐου.
Όπως επίσης, τον Ιούνιο θα ξεκινήσει η λειτουργία του Μουσείου Νεώτερου Ελληνικού Πολιτισμού στην Πλάκα. Είναι ένα μουσείο το οποίο αποτελείται από 18 κτήρια, παλιές κατοικίες Αθηναϊκές, οι οποίες έχουν αποκατασταθεί έτσι όπως ήταν τον 19ο αιώνα. Βρίσκονται στην καρδιά του ιστορικού κέντρου, ανάμεσα στην Αρχαία και στη Ρωμαϊκή Αγορά. Ξεκινάμε, λοιπόν, δυναμικά θα έλεγα. Η πανδημία μας δημιούργησε πάρα πολλά προβλήματα, συγχρόνως όμως μας έδωσε και κάποιες δυνατότητες καθώς ήταν κλειστά για να μπορέσουν να γίνουν οι δουλειές με έναν τρόπο διαφορετικό και πιο γρήγορο. Παρά το γεγονός ότι είχαμε και προσωπικό μειωμένο αλλά και τη μεγάλη αγωνία υλικών που έρχονταν από το εξωτερικό και υπήρχαν ότα προβλήματα στις βιομηχανίες του εξωτερικού και με τους εκτελωνισμούς τους. Παρόλα αυτά το πετύχαμε.
Γ.Κ.: Αυτό που έχει φανεί από το άνοιγμα των μουσείων είναι ότι πέρα από την αξία τους την πολιτιστική, είναι και ένας πυρήνας ζωής για τις περιοχές στις οποίες ανήκουν στις μεγάλες πόλεις αλλάζουν το σύνολο της περιοχής και επειδή όταν μιλάμε για πολιτισμό, συνήθως εστιάζουμε στα μεγάλα μνημεία και στα μεγάλα κέντρα. Υπάρχει, όμως, ένα ισχυρό σημείο σύνδεσης του πολιτισμού με την κινητοποίηση της οικονομίας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, και αυτό αφορά σε μεγάλο βαθμό και την Περιφέρεια. Πώς συνδέεται ο πολιτισμός με τις τοπικές οικονομίες, θέλω να μου πείτε; Και ποια είναι τα εργαλεία που αξιοποιείτε, για να μπορέσετε να φέρετε αυτό το αποτέλεσμα;
Λ.Μ.: Κοιτάξτε, σε κάθε περίπτωση ο πολιτισμός είναι συνδεδεμένος με πολλές εξωτερικές οικονομίες. Η σημαντικότερη και η πιο κατανοητή, αν θέλετε, είναι οι δημιουργικές βιομηχανίες από τη μία, και ο τουρισμός από την άλλη.
Τώρα, ειδικά για την πολιτιστική κληρονομιά, γιατί εκεί το παράδειγμα είναι πολύ πιο απτό, μνημεία υπάρχουν σε όλη την επικράτεια. Υπάρχουν σε παραθαλάσσιες περιοχές και σε ορεινές περιοχές. Σε αστικά κέντρα και σε αγροτικά. Από τη στιγμή, λοιπόν, που συζητάμε για την αποκατάσταση ενός μνημείου, που στις περισσότερες των περιπτώσεων γίνεται με αυτεπιστασία από τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, αυτό τι σημαίνει; Ότι δημιουργούνται θέσεις εργασίας που κατά κύριο λόγο προέρχονται από την γύρω περιοχή. Προσλήψεις, λοιπόν, είτε προσωπικού εργατικού, ή προσωπικού επιστημονικού. Συνήθως, είναι από τη γύρω περιοχή, ή μεγάλος αριθμός είναι από την γύρω περιοχή.
Από την άλλη πλευρά, ειδικά τα έργα αυτεπιστασίας ο προϋπολογισμός τους διατίθεται τοπικά, διότι εάν η Εφορεία Αρχαιοτήτων που εκτελεί το έργο σε μία Περιφερειακή Ενότητα θέλει να αγοράσει τσιμέντο ή ξύλα, ή οποιαδήποτε άλλα υλικά, είναι λογικό να τα προμηθευτεί από την τοπική αγορά. Επομένως, αυτά τα έργα, τα έργα επί μνημείων, δημιουργούν μία κίνηση των τοπικών οικονομιών.
Αντίστοιχο, αλλά όχι ακριβώς με τον ίδιο τρόπο εφαρμόσιμο, είναι και οι αποκαταστάσεις των μνημείων, ή η ίδρυση μουσείων, που γίνονται μεν με εργολαβίες, αλλά και ο ανάδοχος χρησιμοποιεί προσωπικό. Επομένως, δημιουργεί θέσεις εργασίας και μάλιστα προσωπικό το οποίο ζει στις περιοχές αυτές.
Θα σας δώσω έναν αριθμό. Αυτή τη στιγμή στα έργα αυτεπιστασίας στα πλαίσια του τρέχοντος ΕΣΠΑ του 2014-2021 απασχολούνται περισσότερο από 2.300 άνθρωποι, ενώ στα έργα που εκτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού σε έργα τρίτων, τι εννοώ, για ένα αποχετευτικό δίκτυο, για παράδειγμα, που πρέπει να γίνουν ανασκαφές, εκεί απασχολούνται λίγο λιγότεροι από 2.000. Επομένως, περίπου 4.500 εργαζόμενοι απασχολούνται αυτή τη στιγμή σε έργα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Επιπλέον αυτών που χρησιμοποιούνται στα μεγάλα έργα του ΥΠΠΟΑ που γίνονται με αναδόχους.
Γ.Κ.: Τώρα, επειδή όλοι έχουμε εναποθέσει τις ελπίδες μας στο Ταμείο Ανάκαμψης για το τι πρόκειται να γίνει μετά την πανδημία, υπάρχει συμμετοχή του πολιτισμού στο Ταμείο Ανάκαμψης και σε ποια κατεύθυνση;
Λ.Μ.: Υπάρχει συμμετοχή, και μάλιστα μετά από πάρα πολλά χρόνια έρχεται ένα μεγάλο πακέτο της τάξεως περίπου των 650.000.000 ευρω, αφιερωμένο στον πολιτισμό, είτε αυτό αφορά τη σύγχρονη δημιουργία, είτε αφορά την πολιτιστική κληρονομιά. Και εδώ να σας πω ότι αυτό είναι εντελώς ισόρροπο. Είναι περίπου 50-50, με, αν θέλετε, κάτι περισσότερο στη σύγχρονη δημιουργία. Γιατί πραγματικά, αντιλαμβανόμεθα ότι την περίοδο της πανδημίας οι κλάδοι αυτοί του πολιτισμού επλήγησαν πολύ. Από την άλλη, επειδή για την πολιτιστική κληρονομιά υπάρχουν και άλλα εργαλεία χρηματοδοτικά, όπως θα είναι το τρέχον ΕΣΠΑ ή το ΕΣΠΑ της επόμενης προγραμματικής περιόδου, είπαμε ότι ένα μεγάλο, ένα σεβαστό κεφάλαιο που είναι γύρω στα 250.000.000 θα πάει για τη σύγχρονη δημιουργία. Μιλάω για 250 εκατομμύρια καθαρά- που είναι πολύ παραπάνω αλλά δεν συμπεριλαμβάνω τον ΦΠΑ.
Η προσέγγισή μας σε όλο αυτό το πρόγραμμα, οι προτάσεις μας, έχουν επιχειρηματικότητα, έχουν καινοτομία, έχουν πολλά ψηφιακά, έχουν και τις παραδοσιακές αποκαταστάσεις μνημείων, ή αρχαιολογικών χώρων. Μας επιτρέπει να μιλάμε πλέον για την οικονομία των εμπειριών. Και τι εννοώ όταν λέω οικονομία των εμπειριών. Ακριβώς επειδή, όπως είπαμε στη μέχρι τώρα συζήτησή μας, ο πολιτισμός έχει άμεση σύνδεση με την οικονομία, σχεδόν με όλη την παραγωγική δραστηριότητα. Από την άλλη πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι πλέον ο οποιοσδήποτε επισκέπτης, κυρίως οι ξένοι επισκέπτες, και αυτό το αποδεικνύουν στατιστικές διεθνώς, ενδιαφέρονται πάρα πολύ, στον χρόνο των διακοπών τους, να γνωρίσουν την ιδιαίτερη πολιτιστική και ιστορική ταυτότητα κάποιου τόπου. Και εδώ, η Ελλάδα έχει ένα πολύ μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα.
Όμως, το ίδιο πλεονέκτημα έχουν και άλλες μεσογειακές χώρες. Πρέπει, λοιπόν, να δημιουργήσουμε ένα προϊόν τουριστικό, το οποίο θα είναι απολύτως ανταγωνιστικό, ακριβώς για να κρατήσουμε την υψηλή θέση την οποία φαίνεται ότι έχουμε μέσα από πλήθος διεθνών μελετών .
Επομένως, αναβαθμίζοντας αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, μουσεία, δημιουργούμε νέες εμπειρίες. Από την αρχή είχαμε ως στόχο την αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών και οι μέχρι τώρα πολιτικές μας σαύτό κατατείνουν και αυτό αποδεικνύουν.
Γ.Κ.: Είναι και ο πολιτισμός και ο τουρισμός είναι μία εμπειρία, οπότε είναι απόλυτα κατανοητό αυτό που λέτε για την οικονομία των εμπειριών και νομίζω ότι είναι και μία καλή επένδυση να την κάνουμε αυτή στην οικονομία.
Λ.Μ.: Ξέρετε, θα πω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα, στην Αθήνα. Η Αθήνα άλλαξε ριζικά, ακόμα και σε επίπεδο διανυκτερεύσεων, από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων και κυρίως το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, σε έναν συνδυασμό, αν θέλετε, με τα αναστηλωτικά προγράμματα στον Βράχο. Αλλά, κυρίως στο Μουσείο της Ακρόπολης είναι αυτό το οποίο παρέτεινε τον χρόνο.
Εδώ, λοιπόν, στην Αθήνα τώρα θα έχουμε την Πινακοθήκη, θα έχουμε τα νέα μουσεία τα οποία προαναφέραμε. Έχουμε μία σειρά επενδύσεων τις οποίες προγραμματίζουμε, όπως είναι η οικία Ελύτη, η οικία Κωλέττη, στο κέντρο της Αθήνας. Αυτό όλο δημιουργεί μία αναπτυξιακή δυναμική άμεσα συνδεδεμένη με τον τουρισμό. Περισσότερες διανυκτερεύσεις, περισσότερη κατανάλωση.
Γ.Κ.: Μάλιστα. Τώρα, θέλω, έτσι, σύντομα να μου πείτε, πώς ανταποκρίνονται οι τοπικές κοινωνίες σε αυτή τη σύνδεση του πολιτισμού με την οικονομική ανάπτυξη. Η εμπειρία μέχρι τώρα τι δείχνει;
Λ.Μ.: Η εμπειρία είναι πολύ θετική. Πρέπει να πω ότι το Υπουργείο Πολιτισμού εδώ και πολλά χρόνια, ήδη, δηλαδή, τουλάχιστον από το Β’ Κοινοτικό Πλαίσιο και μετά, συνεργάζεται πάρα πολύ καλά με τις Περιφέρειες. Είναι εξαιρετική η σχέση μας με τους περοφερειάχες. Συλλειτουργούμε, θα έλεγα, με τις Περιφέρειες, γιατί πρέπει οι δικές μας Υπηρεσίες και η κεντρική κυβέρνηση να λαμβάνει υπόψη τις τοπικές ανάγκες, τις τοπικές επιθυμίες. Είναι πολλές περιπτώσεις που κάτι το οποίο μπορεί να υποτιμηθεί σε κεντρικό επίπεδο, όμως τοπικά να έχει πολύ μεγάλη σημασία η αποκατάσταση ενός μνημείου.
Εκεί, λοιπόν, υπάρχει η απόλυτη ανταπόκριση, και αντιλαμβάνονται και οι Περιφέρειες και οι Δήμοι ότι με τον Πολιτισμό αποκτά ο ίδιος ο τόπος τους προστιθέμενη αξία. Και γι’ αυτό έχουμε πάρα, πάρα πολύ καλή συνεργασία και γι’ αυτό και έχουμε ένα πολύ μεγάλο πρόγραμμα που φτάνει περίπου στα 45.000.000 ευρώ μέσω προγραμματικών συμβάσεων, που η κύρια χρηματοδότηση προέρχεται, είτε από Δήμους, είτε από Περιφέρειες.
Γ.Κ.: Μάλιστα. Τώρα, μας μένουν, όπως βλέπετε εκεί, μόνο 3 λεπτά, αλλά θέλω μία κάπως προσωπική ερώτηση να κλείσουμε.
Λ.Μ. : Παρακαλώ.
Γ.Κ.: Κάθε υπουργός είναι λογικό να θέλει να αφήσει ένα στίγμα από εκεί που περνάει. Να θέλει να αφήσει κάτι συνδεδεμένο με το όνομά του. Εσείς, επειδή είστε πάρα πολλά χρόνια σε αυτόν τον χώρο του πολιτισμού, πριν γίνετε υπουργός, τον ξέρετε από μέσα, αν επιλέγατε ένα από αυτά που κάνετε, με το οποίο θα θέλατε να συνδέσετε αυτήν την παρουσία σας στο υπουργείο, ποιο θα ήταν αυτό; Και δεν ξέρω πόσο συναισθηματικό χαρακτήρα θα μπορούσε να έχει κιόλας. Γι’ αυτό την κάνω την ερώτηση.
Λ.Μ.: Κοιτάξτε, είναι πραγματικά πάρα πολύ δύσκολο να απαντήσω στο ένα. Είναι τόσο πολυσχιδής ο τομέας και είναι τόσες πολλές οι προκλήσεις, που είναι πολύ δύσκολο να σας πω ένα. Αυτό το οποίο όμως…
Γ.Κ.: Πείτε δύο. Πείτε δύο. Σας δίνω δύο.
Λ.Μ.:…αυτό το οποίο μπορώ να σας πω είναι κάτι πιο γενικό…
Γ.Κ.: Ένα λεπτό για το κάθε ένα έχετε.
Λ.Μ.:… ότι αυτό το οποίο εμένα με ενδιαφέρει είναι να έχουμε μία ισόρροπη ανάπτυξη πολιτιστική στην επικράτεια, και στους δύο τομείς, και στην πολιτιστική κληρονομιά και στη σύγχρονη δημιουργία, και ένα θεσμικό πλαίσιο τέτοιο που να δίνει ευκαιρίες και δυνατότητες σε όλους.
Γ.Κ.: Μάλιστα. Μια και μας μένουν τα δύο λεπτά, να μην χάσω την ευκαιρία να ρωτήσω και κάτι ακόμα. Επειδή μιλάμε για οικονομία και για πολιτισμό, πόσο σημασία έχουν οι μεγάλες δωρεές, η συμμετοχή των ιδρυμάτων, στον Πολιτισμό; Γιατί καταλαβαίνω ότι σε όλον τον κόσμο παίζει αποφασιστικό ρόλο το ιδιωτικό κεφάλαιο. Η χρηματοδότηση. Και εδώ, το έχουμε δει άλλωστε.
Λ.Μ.: Και σε εμάς παίζει καθοριστικό. Το έχουμε δει. Και είναι κάτι το οποίο τουλάχιστον από τον Ιούλιο του 2019 το εφαρμόζουμε απολύτως στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Και το Τατόι έχει ιδιώτες χορηγούς. Μεγάλο έργο το οποίο σε συνδυασμό με τον τουρισμό μπορεί να αλλάξει τη Βόρειο Αττική. Τα έργα της Ακρόπολης έχουν χοτηγό. Και αυτό έχει ενοχλήσει κάποιους, αλλά δεν έχει σημασία. Πολλά έργα δεν θα είχαν γίνει στον χρόνο και στην ποιότητα, εάν δεν υπήρχε και εδώ ιδιώτης χορηγός. Και την ποιότητα! Δε λέω ότι δεν μπορεί το Δημόσιο να κάνει έργα καλά. Κάνει εξαιρετικά έργα. Αλλά ο συνδυασμός ποιότητας και χρόνου είναι καίριος.
Γ.Κ.: Και ταχύτητας.
Λ.Μ.: Και ταχύτητας. Λοιπόν, είμαστε…
Γ.Κ.: Και η Εθνική Πινακοθήκη, επίσης.
Λ.Μ.: Η Εθνική Πινακοθήκη δέχτηκε μία πολύ γενναία χορηγία από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Αυτή τη στιγμή το παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης επίσης γίνεται με χορηγία του ιδρύματος. Τα έργα στην Ακρόπολη γίνονται με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση. Το Τατόι, με χορηγίες του Αγαία και με χορηγία του Ιδρύματος Αθανασίου Λασκαρίδη. Και, τέλος, το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, το οποίο το έχουμε συμπεριλάβει στο Ταμείο Ανάκαμψης προχωρεί με χορηγία του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη.
Πιστεύω, προσωπικά, απολύτως στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, επ’ αγαθώ του Πολιτισμού και της κοινωνίας τελικά.
Γ.Κ.: Λοιπόν, κ Μενδώνη, να σας ευχαριστήσω πολύ.
Λ.Μ.: Σας ευχαριστώ πολύ και εγώ.
Γ.Κ.: Να ευχαριστήσουμε και το forum των Δελφών που δίνει πάντα αυτήν την ευκαιρία για μία σύντομη, αλλά πολύ ουσιαστικά συζήτηση. Καλό απόγευμα. Καλή συνέχεια.
Λ.Μ.: Ευχαριστώ πάρα πολύ.
