Ο Αθανάσιος Διάκος ανήκει σε μία κατηγορία οπλαρχηγών που ανήλθαν στο αρματολικό αξίωμα με την αξία τους και όχι κληρονομικώ δικαιώματι. Γεννήθηκε στο χωριό Μουσουνίτσα Παρνασσίδος. Ασπάστηκε τον μοναχικό βίο ως καλογεροπαίδι στην αρχή και στη συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος.
Μαρτυρείται ότι ο Φερχάτ Αγάς, πλούσιος Τούρκος της Δωρίδας: «συνέλαβε την σατανικήν επιθυμίαν, να ίδη εκ του πλησίον τον περίφημον δια το σπάνιον αυτού κάλλος Αθανάσιον, όστις ως άγγελος έλαμπε εν τη μονή».*
Με προτροπή των υπολοίπων μοναχών αποχώρησε από τη μονή και κατέφυγε στα βουνά εντασσόμενος στην ομάδα του Γούλα και του Σκαλτσά. Θέλοντας όμως να στείλει το μήνυμα στον Φερχάτ, του έστειλε απειλητική επιστολή εσωκλείοντας και το κομμένο καλογερικό γένι του, για να δείξει ότι άλλαξε ζωή και πήρε τα όπλα.
Μετά από καιρό κατετάγη στη σωματοφυλακή του Αλή πασά των Ιωαννίνων, όπου συνυπηρέτησε με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Το 1816 όταν ο Ανδρούτσος διορίστηκε οπλαρχηγός της Λιβαδειάς, ο Διάκος τον ακολούθησε.
Ξεχώριζε από τα παλικάρια στη σωματική δύναμη, την ταχύτητα, το άλμα και το λιθάρι. Είχε όλα τα προσόντα, συνδύαζε φρόνηση και καλό χαρακτήρα. Στη συνέχεια ανέλαβε αυτός τη θέση του Αρματολού της Βοιωτίας μετά από απαίτηση των προκρίτων της περιοχής.
«Έαρ ήτο και όλος ο βίος του Διάκου, όλη η καρδία του, ο νους του∙ ήτο αγγελόμορφος το σώμα και την καρδίαν και την διάνοιαν∙ ήτο Απόλλων την μορφήν και άγγελος κατά τα έργα».**
Πηγές: * ΦΟΡΤΗΣ. Γ. Σ. , «ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΔΙΑΚΟΥ» (Αθήνα 1892, έκδοσις 2η ), σελ.9
** ΚΡΕΜΟΣ. Γ. «ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΗΡΩΙ ΑΘΑΝΑΣΙΩ ΔΙΑΚΩ ΚΕΝΟΤΑΦΙΟΥ» (Αθήνα 1879, τεύχος 1ο ), σελ.56
Κείμενα: Παύλος Κουτουζής
Εκφώνηση: Άννα Μπάστα
