Είναι άξιο θαυμασμού, ότι καθ΄ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας η Ελλάς έδιδε ικανό αριθμό σοφών ανδρών, οι οποίοι με ζήλο εργάστηκαν για τον «φωτισμό του γένους».
Ο Αδαμάντιος Κοραής υπήρξε ένα διακεκριμένος λόγιος, που αφιερώθηκε στον πνευματικό αγώνα. Παρακολουθώντας την πορεία των γεγονότων, από το Παρίσι,
αγανακτεί για τη στάση των ευρωπαϊκών αυλών. Σε επιστολή του το 1788 στον φίλο του Πρωτοψάλτη αναφέρεται στο θέμα: «Αυτοί, φίλε μου δεν μας δίδουσι χείρα βοηθείας δια να μας αναστήσωσιν απ΄αυτήν την φοβεράν πτώσιν…κηρρύττοντες αναιδώς εις όλην την Ευρώπη…ότι οι Οθωμανοί είναι ένα χρησιμώτατον έθνος». *
Περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα, όταν δημιουργείται η Ιερά Συμμαχία, οι φόβοι του επιβεβαιώνονται. Ο Κοραής αποκαλεί την πενταμερή αυτή συμμαχία «αληθή συνομωσία» ** η οποία ιδρύθηκε «Εις όνομα μιας και αδιαιρέτου Τριάδος». ***
Συνεχίζοντας τη σκέψη του κλιμακώνει την κριτική του και καταφέρεται έναντι των ιδρυτών της: Για τον Κοραή οι αρχηγοί της : «έδειχναν φανερά, ότι όχι μόνον δεν εντρέποντο πλέον αναθρώπους, αλλ΄έπαυσαν να φοβώνται και αυτόν τον θεόν, ότι εφάνησαν λαοπλάνοι, αλλά και ασεβέστατοι θεομπαίκται». ****
Η αλληλογραφία του βρίθει αναφορών για τη δυσφήμιση της Επανάστασης: «Όθεν μας παρασταίνουν ως στασιαστάς και αντάρτας κατά νομίμου εξουσίας…και επιθυμούντας να σφάξωμεν τους διαφωνούντας με ημάς χριστιανούς. Τοιούτους μισέλληνας τουρκόφιλους, τις άλλος τολμά να ονομάση πολιτισμένους ή χριστιανούς». *****
Σε επιστολή του με ημερομηνία 23 Απριλίου 1831 ονοματίζει τα πρόσωπα, τα οποία με τις πολιτικές τους έβλαψαν την ελληνική υπόθεση και γίνεται καυστικός: «Ιησουΐται, Φαναριώται, Βελιγκτώνες,****** Μετερνίχοι και άλλοι τοιούτοι επιστήμονες άνδρες δεν έχουν ούτε Πατρίδα ούτε πατέρας». *******
Πηγές: * Κοραής Αδαμάντιος, ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ τόμος Α΄ επιστολή 30 (15/9/1788) σ. 101 (Στο Καραγεώργος Β. , Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ,Ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 1984), σελ.118
** Κοραής Αδαμάντιος, ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΔΙΑΛΟΓΟΣ Β΄, Γ΄Βαλέτα τόμος Α1΄ σελ. 651 (Στο Καραγεώργος Β. , Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ, Αθήνα 1984), σελ.119
*** Κοραής Αδαμάντιος, ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΔΙΑΛΟΓΟΣ Β΄, Γ. Βαλέτα τόμος Α1΄ σελ. 651 (Στο Καραγεώργος Β. , Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ, Αθήνα 1984), σελ.119
**** Κοραής Αδαμάντιος, Καποδιστριακός διάλογος Δ΄, Γ. ΒΑΛΕΤΑ Τόμος Α2΄ , σελ. 777 (Στο Καραγεώργος Β. , Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ, Αθήνα 1984), σελ.119
***** Κοραής Αδαμάντιος, Καποδιστριακός διάλογος Δ΄, Γ. ΒΑΛΕΤΑ Τόμος Α2΄ , σελ. 734 (Στο Καραγεώργος Β. , Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ, Αθήνα 1984), σελ.120
****** Γουέσλι, δούκας του Ουέλιγκτον έλαβε μέρος και διακρίθηκε στην μάχη στο Βατερλό.
******* Κοραής Αδαμάντιος, ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ τόμος ΣΤ΄ επιστολή 30 (23/4/1831) σ. 101 (Στο Καραγεώργος Β. , Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ, Αθήνα 1984)
Κείμενα: Παύλος Κουτουζής
Εκφώνηση: Άννα Μπάστα
