Η αρχιτεκτονική και οι κατασκευές της αρχαιότητας δεν παύουν να μας εντυπωσιάζουν και στο Δεσποτικό, το νησάκι των Κυκλάδων στο οποίο πραγματοποιούνται ανασκαφές, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Γιάννο Κουράγιο, αποκαλύφθηκε πρόσφατα ένα εκτενές υδραυλικό σύστημα που κάλυπτε τις ανάγκες του κτιριακού συγκροτήματος. Επίσης, μετά από μήνες επισταμένης εργασίας, ολοκληρώθηκαν και οι εργασίες αναστήλωσης στον αρχαϊκό ναό και το εστιατόριο του Ιερού του Απόλλωνα.
Η συστηματική ανασκαφή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Γιάννου Κουράγιου και είχε διάρκεια 5 εβδομάδων (2 Ιουνίου έως 2 Ιουλίου 2021) ενώ οι εργασίες θα συνεχιστούν τον προσεχή Οκτώβριου.
Ο αρχαιολόγος και επικεφαλής της ανασκαφής, Γιάννης Κουράγιος μίλησε στον Αθήνα 9.84 και τη Νάνσυ Αγγελοπούλου:
«Μια μεγάλη έκπληξη μας περίμενε βρήκαμε τέσσερις δεξαμενές, ένα πολύ σημαντικό σύστημα ύδρευσης. Πιθανότατα είχαν βρει μια πηγή νερού στους πρόποδες ενός λόφου -πολύ κοντά στην ανασκαφή- είχαν δημιουργήσει μια κυκλική δεξαμενή διαμέτρου 15μ. και σωζόμενου ύψους 1 μέτρου. Από την πηγή γινόταν η περισυλλογή του νερού και μετά υπάρχει ένας πωρόλιθος τον οποίο είχαν διαμορφώσει με τέσσερις οπές, δύο επάνω δύο κάτω, διαμέτρου περίπου 30 εκατοστών. Όλο αυτό το σύστημα οδηγούσε σε ένα κανάλι 15 μέτρων από σχιστόπλακες, πολύ καλά κατασκευασμένο και κλεισμένο. Από εκεί το νερό οδηγείτο σε μία δεξαμενή όπου και γινόταν η διήθηση, δηλαδή ο καθαρισμός του νερού, κι από κει σε μία άλλη δεξαμενή, ενώ κατέληγε στην πολύ μεγάλη δεξαμενή αποθήκευσής του, που είχε αποκαλυφθεί από πέρυσι 10×8μ και βάθους 5 μέτρων.
Αφορά στην περισυλλογή νερού γιατί αποτελούσε ναύσταθμο, χώρο ανεφοδιασμού πλοίων. Μέχρι στιγμής έχουμε βρει πάνω από 28 κτίρια, είναι ένα πολύ μεγάλο ιερό στο μέσο των Κυκλάδων, σε μία υπήνεμη θέση που είναι το λιμάνι του Δεσποτικού, ένα πολύ καλό αγκυροβόλιο χτισμένο από τους Παριανούς στα αρχαϊκά χρόνια. Η Πάρος λόγω του μαρμάρου, είχε τη δύναμη και τη γνώση να το κατασκευάσει πολύ μακριά από την πόλη της. Στόχος ήταν φυσικά η πολιτική κυριαρχία στο Αιγαίο, στην αρχή την κυριαρχία είχαν οι Νάξιοι (7ος π.Χ. αιώνας), μετά οι Πάριοι και αργότερα τον 5ο αιώνα, οι Αθηναίοι.
Ανασκαφική έρευνα στο Δεσποτικό και αναστηλωτικές εργασίες στο Ιερό του Απόλλωνα.
Το νησάκι Τσιμηντήρι ήταν ενωμένο με το Δεσποτικό με μια στενή λωρίδα γης, τώρα έχει γίνει πορθμός. Η ανασκαφή εκεί από πέρυσι έχει αποκαλύψει πάρα πολλά κτίρια, τρία τεράστια συγκροτήματα με αποθηκευτικούς χώρους. Φέτος, ενώ υπάρχει άδεια του ΚΑΣ για συνέχιση της ανασκαφής, δεν προχωρήσαμε λόγω της ανακάλυψης του συστήματος ύδρευσης στο Δεσποτικό. Η ανασκαφή θα συνεχιστεί από του χρόνου για να γίνει κι αυτός επισκέψιμος χώρος.
Τον Οκτώβρη ξεκινά η αναστήλωση του κτιρίου Δ’, ενός μικρού λατρευτικού κτιρίου, μετά από έγκριση του ΚΑΣ. Η αναστήλωση θα πραγματοποιηθεί με χρήματα του Ιδρύματος Π&Α Κανελλοπούλου αλλά και τη βοήθεια της ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ (Θανάσης & Μαρίνα Μαρτίνου). Πιστεύουμε ότι από του χρόνου θα είναι έτοιμος οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος με εισιτήριο, για να τον προστατέψουμε από φθορές που μπορούν να προκαλέσουν οι επισκέπτες του νησιού στα ευρήματα αν δεν υπάρχει έλεγχος. Επίσης, καταστροφές μπορούν να προκαλέσουν και οι κατσίκες του νησιού αν εισέλθουν στον αρχαιολογικό χώρο.
Το Δεσποτικό είναι ακατοίκητο νησί, ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, στο οποίο δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε νέες κατασκευές που θα το επηρεάσουν αισθητικά και οπτικά. Το φυσικό περιβάλλον είναι αυτό που έβλεπαν και οι πρόγονοί μας πριν 2.5 χιλιάδες χρόνια, με εξαίρεση μια στάνη που μαρτυρά την πιο πρόσφατη ιστορία του νησιού αλλά κι αυτή βρίσκεται εκεί πάνω από έναν αιώνα».
