Η Φιλική Εταιρεία και η συμβολή της στην ιδεολογική προπαρασκευή του αγώνα
Ο Φιλελληνισμός
Η ηθική και υλική συμβολή του Κλήρου – Η συμμετοχή του στις πολεμικές επιχειρήσεις
Στο πρώτο, ωριαίο αφιέρωμα, στο επίκεντρο ήταν η συμβολή της Φιλικής Εταιρίας και του Φιλελληνισμού στην ιδεολογική προπαρασκευή του Αγώνα, καθώς και η ηθική και υλική συμβολή του Κλήρου στις τότε πολεμικές επιχειρήσεις.
*Ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ Θανάσης Δημόπουλος, αναφέρθηκε στην Ελληνική Επανάσταση στο πλαίσιο της Εποχής των Επαναστάσεων (1776-1848) που πυροδότησαν τη διάδοση ιδεών από το εξωτερικό στη σκλαβωμένη Ελλάδα, θέμα το οποίο πρόσφατα παρουσιάστηκε διαδικτυακά, σε διεθνές επιστημονικό συνέδριο του Παν/μίου της Αθήνας, με συμμετοχή ξένων, ελληνιστών επιστημόνων.
Για τον ίδιο «η φετινή επέτειος αποτελεί ευκαιρία να μάθουμε πολλά που ενδεχομένως αγνοούσαμε, αλλά και να αναστοχαστούμε πάνω σε πτυχές γεγονότων που ήδη γνωρίζαμε.»
Επειδή όπως είπε «η αλληλουχία των ιστορικών γεγονότων σε Βρετανία, Γαλλία και ΗΠΑ αντικατοπτρίστηκε στην επαναστατική διαδικασία στην Ελλάδα όπως και στη διεθνή αντίληψη για τα εδώ συμβαίνοντα, με κορυφαίας σημασίας γεγονός την αναγνώριση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους από τις ΗΠΑ.»
Ειδική ήταν η μνεία «στην ανάπτυξη του δικαίου και του νομικού πλαισίου πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η Α Εθνοσυνέλευση για τη δημιουργία στη συνέχεια, των πρώτων νόμων του ελληνικού κράτους. Όπως και σε έρευνες που ανέδειξαν πολιτιστικά γεγονότα της εποχής με θέατρο και τραγούδι, καθώς και συνήθειες της προεπαναστατικής και μετεπαναστατικής περιόδου.»
*Για τη συμβολή της Φιλικής Εταιρίας και του Κλήρου στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, μίλησε η δρ. Ιστορίας του ΕΚΠΑ και Φιλόλογος Σοφία Καρύμπαλη, σημειώνοντας ότι στα 400 χρόνια της τουρκοκρατίας, προηγήθηκαν της ελληνικής επανάστασης, δεκάδες απόπειρες και μικρότερα ξεσπάσματα, μέχρι το κομβικό σημείο ίδρυσης της Φιλικής Εταιρίας.
«Στις ιστορικές πηγές η Φιλική Εταιρία (με χρόνο ίδρυσης το 1814 στην Οδησσό από τους Νικ.Σκουφά, Αθαν.Τσακάλωφ και Εμμ.Ξάνθο) καταγράφεται ως μια μυστικιστική, δυτικού τύπου οργάνωση, με πολύπλοκες ιεροτελεστίες, που λειτουργούσε σύμφωνα με τους κανόνες των τεκτονικών στοών της Δύσης, τα μέλη των οποίων, στη πλειονότητά τους, είχαν φιλελεύθερες και δημοκρατικές ιδέες. Ο στόχος των ιδρυτών της και των πρώτων Φιλικών ήταν εθνικός και αποσκοπούσε στην ιδεολογική προπαρασκευή του υπόδουλου ελληνισμού για αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού, μέσω μύησης και προσέλκυσης μελών»
Πρόδρομος της Φιλικής και η μοναδική σε ελληνικό έδαφος, ήταν η Φιλόμουσος Εταιρία των Αθηνών, η οποία είχε κυρίως πολιτιστικό χαρακτήρα. Την ίδια εποχή υπήρξαν το Ελληνόγλωσο Ξενοδοχείο των Παρισίων, στα μέλη του οποίου συγκαταλεγόταν ο εκ των μετέπειτα ιδρυτών της Φιλικής Εταιρίας Αθαν.Τσακάλωφ, όπως και η Φιλόμουσος Εταιρία της Βιέννης, υπό τον Ιωάννη Καποδίστρια, με προοδευτική, ριζοσπαστική ιδεολογική κατεύθυνση, που επηρέασε καθοριστικά τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρίας, ως προς την οργάνωση και λειτουργία της.
Φιλικοί υπήρξαν οπλαρχηγοί, πρόκριτοι, αρχιερείς, επιφανείς έμποροι και βιοτέχνες, ανάμεσά τους οι Παναγιώτης Σέκερης, Άνθιμος Γαζής, Θεόδωρος Νέγρης, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος Ριζάρης και ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσος.
*Αναφορά στο κίνημα του φιλελληνισμού που φούντωσε στα χρόνια της Επανάστασης, σε ένα υπέδαφος ρομαντισμού και αναμνήσεων από την Αρχαιότητα και με προεξάρχοντες τον Ιταλό κόμη Σανταρόζα, τον Βρετανό λόρδο Βύρωνα, όπως και τους Κάρολο Φαβιέρο και Σατωβριάνδο, έκανε η διδάσκουσα στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο και στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, Ειρήνη Αρτέμη.
«Ο φιλελληνισμός εμφανίστηκε, ως όρος, το 1761. Οφειλόταν στο αισθητικο-κοινωνικοπολιτικό ρεύμα του ρομαντισμού, όπως και στα κινήματα του πολιτικού φιλελευθερισμού και του ριζοσπαστισμού που ενίσχυσαν την αγάπη για την υπόδουλη χώρα μας» είπε εισαγωγικά η κυρία Αρτέμη, επισημαίνοντας την ύπαρξη πλήθους επιστολών μεταξύ των Αδαμάντιου Κοραή και Τόμας Τζέφερσον.
Για να προσθέσει πως «από τα τέλη του 18ου αιώνα, ο φιλελληνισμός δηλώνεται ως μια ιδεολογικοπολιτική κίνηση που αναπτύχθηκε κυρίως στις ευρωπαϊκές χώρες, δίχως να αφήσει ασυγκίνητη και την Αμερική, στοχεύοντας στην ηθική και υλική στήριξη του ελληνικού αγώνα για ανεξαρτησία.»
Η διδάσκουσα στο Ανοικτό Παν/μιο και στο Εβραϊκό Παν/μιο της Ιερουσαλήμ, περιέγραψε ως σημαντικό το ρόλο της Μαντώς Μαυρογένους, κατατάσσοντάς την ανάμεσα στους λογίους της εποχής. «Γράφοντας φλογερές επιστολές, στα γαλλικά, προς κάθε κατεύθυνση στην Ευρώπη, επεδίωκε όπως και οι υπόλοιποι λόγιοι, να προκληθεί διεθνής συγκίνηση για τα δεινά του ελληνικού λαού από τους Οθωμανούς.»
Ωστόσο, η συλλογική μνήμη δεν έχει διαφυλάξει τα ονόματα πολλών ξένων που έχυσαν το αίμα τους για την ελληνική γη και την απελευθέρωσή της. «Οι αθηναϊκοί δρόμοι είναι γεμάτοι από ονόματα αγνώστων φιλελλήνων. Ρομαντικοί, ιδεαλιστές, επαναστάτες, έμποροι, τραπεζίτες, ποιητές, λάτρεις κάθε τι ελληνικού, λογοτέχνες και λόγιοι, συγκέντρωναν χρήματα στην Ευρώπη για τον ελληνικό σκοπό, σε μια προσπάθεια αφύπνισης των κυβερνήσεων των χωρών τους» είπε η κυρία Αρτέμη.
..Και όπως γράφει ο Ανδρέας Εμπειρίκος «Εις την οδόν των Φιλελλήνων», μιλώντας για την πανανθρώπινη δόξα των Eλλήνων, …..πρώτοι στον κόσμον εδώ κάτω, έκαμαν οίστρο ζωής τον φόβο του θανάτου.
