Η δυσκολότερη καμπή του Αγώνα, όταν η Ρούμελη πολεμούσε τον Μωριά. Η σύγκρουση οπλαρχηγών και προκρίτων στην σκιά της εισβολής του Ιμπραήμ.
Ο ΑΘΗΝΑ 9.84 για την επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821.
Την τελευταία Παρασκευή κάθε μήνα, 1 με 2 το μεσημέρι, από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο, η εκπομπή «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» με τον Γιώργο Αποστολίδη, παρουσιάζει πτυχές των γεγονότων από την πορεία του Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων.
Στα ωριαία αφιερώματα, αναλύονται θέματα που συνδέουν την εποχή με όσα ζούμε και βιώνουμε σήμερα. Φιλοξενούνται ιστορικοί, πανεπιστημιακοί, πολιτικοί και άνθρωποι του Πολιτισμού που φωτίζουν, ο καθένας με το δικό του τρόπο, επιλεγμένα θέματα. Την επιστημονική επιμέλεια των εκπομπών, έχει η δρ. Ιστορίας του ΕΚΠΑ και φιλόλογος, Σοφία Καρύμπαλη- Κυριαζή.
Στις 30 Ιουλίου, στο επίκεντρο οι εμφύλιες διαμάχες, η εποχή των επαναστάσεων, το κριτικό λεξικό της Επανάστασης και ο αγώνας στην θάλασσα
*Ο ακαδημαϊκός Πασχάλης Κιτρομηλίδης παρουσιάζει, μεταξύ άλλων, την έκδοση της Ακαδημίας Αθηνών (με την σφραγίδα του Χάρβαρντ) «Το κριτικό λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης», που αναφέρεται στον εθνικό αγώνα στην εποχή των επαναστάσεων, αλλά και στις εμφύλιες διαμάχες που σημειώθηκαν.
Σύμφωνα με τον Πανεπιστημιακό καθηγητή το Κριτικό λεξικό της Επανάστασης συμβάλλει στην καθιέρωση της Ελληνικής Εθνεγερσίας, ως σημαντικής στιγμής μιας εποχής που παρήγαγε τον σύγχρονο κόσμο. Όπως και στην αναγνώρισή της ως αντικειμένου μελέτης στην διεθνή ιστοριογραφία.
«Η σπουδαιότητα της έκδοσης έγκειται στο γεγονός ότι φωτίζει θέματα νέου ελληνισμού, που σε αντίθεση με τον Αρχαίο, ουδέποτε βρέθηκε συστηματικά στο προσκήνιο της σύγχρονης ιστοριογραφικής συζήτησης.
Περιλαμβάνει 20 χρόνια πολυκύμαντης ιστορίας με όλες τις πτυχές της ελληνικής επανάστασης από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας το 1814 έως τον Σεπτέμβριο του 1834, οπότε μεταφέρεται η πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου, στο Ναύπλιο. Παράλληλα, αναδεικνύονται κορυφαία σημεία και πρόσωπα μιας εποχής, ως εφαλτήριο περαιτέρω προβληματισμού και αναζητήσεων για την ελληνική επανάσταση, αλλά και ως χοάνης για την ανάδυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους».
Το 1821 για τον Πασχάλη Κιτρομηλίδη αποτελεί επίτευγμα όχι μόνον για τους Έλληνες, αλλά και για τους λαούς της ευρύτερης περιοχής. «Υπό την έννοια του βλέμματος στα ελληνικά τεκταινόμενα που ενδεχομένως ενθάρρυναν τον ξεσηκωμό της Ιταλικής χερσονήσου, όπως και τη Σερβική και Βουλγαρική συμμετοχή στον Αγώνα, από κοινού με τους Μαυροβούνιους».
*Ο καθηγητή Φιλοσοφίας του Δικαίου στο ΕΚΠΑ Αριστείδης Χατζής, χαρτογραφεί τα αίτια των εμφυλίων στη διάρκεια της Επανάστασης.
«Οπλαρχηγοί και κοτζαμπάσηδες, πρόκριτοι και αγωνιστές, πολιτικοί και καραβοκύρηδες, Ρούμελη εναντίον Μωριά. Είναι η δυσκολότερη καμπή του Αγώνα. Από την έναρξή του έως την εισβολή του Ιμπραήμ. Ωστόσο, δεν υπάρχουν τα βίαια χαρακτηριστικά του εμφυλίου της δεκαετίας του 1940 με βασανισμούς, φυλακίσεις, εξορίες, κοινωνικούς αποκλεισμούς και δολοφονίες. Χωρίς να εξαιρεθούν η δολοφονία του γιού του Θόδωρου Κολοκοτρώνη, Πάνου και η λεηλασία της Πελοποννήσου με την είσοδο στρατού από τη Ρούμελη.
Πάντως, ο εξευτελισμός και η καταστροφή περιουσιακών στοιχείων, παραμερίστηκαν μετά από τη συμφιλίωση των αντιπάλων Ζαΐμη και Καραϊσκάκη.»
Ο κ.Χατζής χαρακτηρίζει ως σκοτεινότερη φάση του εμφυλίου, την περίοδο της αναρχίας μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια. «Εδώ καταμετρώνται αγριότητες και λάθη.Όσο για τα αίτια, αντιζηλίες, προσπάθειες εξασφάλισης αξιωμάτων, εγωϊσμοί και φιλαυτίες».
Πέραν όμως των ολέθριων επιπτώσεων οι εμφύλιοι σπαραγμοί εμπεριέχουν και θετικά στοιχεία, με κυριότερο την ενοποίηση της επαναστατικής προσπάθειας, μετά τη συνειδητοποίηση ότι η πολυδιάσπαση δεν αποδίδει.
«Δεν είναι λίγοι όσοι εμμένουν αφενός ότι ο εμφύλιος σώζει τη επανάσταση, αλλά και αφετέρου πως κάθε επανάσταση εμπεριέχει τουλάχιστον έναν εμφύλιο» παρατηρεί ο καθηγητής που τους εντοπίζει στη Γαλλική και την Αμερικανική Επανάσταση, με εξόντωση μεγάλου μέρους των αποίκων ή την εξώθησή τους στον Καναδά. Μέχρι το σαρωτικό ξέσπασμα των αιματηρών ταραχών της δεκαετίας του 1960.
*Για την διευθύντρια των Γενικών Αρχείων του Κράτους Αμαλία Παππά, η συμβολή του Εμπορικού και Πολεμικού Ναυτικού ήταν καθοριστική για την έκβαση του Αγώνα, τόσο σε στρατιωτικό, όσο και πολιτικό επίπεδο.
«Η Ελληνική Επανάσταση κρίθηκε αδιαμφισβήτητα στη θάλασσα. Οι καραβοκύρηδες μέσω της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή και με ρωσική στήριξη, έκαναν μεγάλες περιουσίες ταξιδεύοντας στον κόσμο και μετέτρεψαν όταν χρειάστηκε τα εμπορικά τους πλοία σε πολεμικά», αναφέρει.
Μάλιστα στην προεπαναστατική περίοδο, οι Έλληνες ως Οθωμανοί ή Ιόνιοι υπήκοοι, κατείχαν τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο της Μεσογείου, όπως γράφουν οι ειδικοί στην Ιστορία της Ναυτιλίας.
«Ήταν ένας στόλος διόλου ευκαταφρόνητος με 1000 φορτηγά ιστιοφόρα που ανήκαν σε 18ΟΟ οικογένειες και απασχολούσαν ως πληρώματα 17 χιλιάδες ναύτες. Όργωναν τη Δυτική και Ανατολική Μεσόγειο φτάνοντας μερικοί έως τη Βόρειο Ευρώπη και την Αμερική» καταλήγει η κυρία Παππά.
