Την τελευταία Παρασκευή κάθε μήνα, 1 με 2 το μεσημέρι, από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο, η εκπομπή «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» με τον Γιώργο Αποστολίδη, παρουσιάζει πτυχές των γεγονότων από την πορεία του Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων.
Στα ωριαία αφιερώματα, αναλύονται θέματα που συνδέουν την εποχή με όσα ζούμε και βιώνουμε σήμερα. Φιλοξενούνται ιστορικοί, πανεπιστημιακοί, πολιτικοί και άνθρωποι του Πολιτισμού που φωτίζουν, ο καθένας με το δικό του τρόπο, επιλεγμένα θέματα. Την επιστημονική επιμέλεια των εκπομπών, έχει η δρ. Ιστορίας του ΕΚΠΑ και φιλόλογος, Σοφία Καρύμπαλη- Κυριαζή.
Στην εκπομπή 27 Aυγούστου, στο επίκεντρο ήταν η σταδιακή συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους, μέσω των Εθνοσυνελεύσεων και της κατοχύρωσης Συνταγματικών κειμένων, παράλληλα με τον αγώνα καθώς η η διαμόρφωση της Εξωτερικής Πολιτικής.
*Ο καθηγητής Νομικής και Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου Σπύρος Φλογαΐτης χαρτογραφεί τις προσπάθειες πολιτικής συγκρότησης της επόμενης ημέρας της χώρας με στόχο τη δημιουργία ενός κράτους με διοικητικές δομές, που να είναι σε θέση να συνομιλεί με την Ευρώπη.
«Η ελληνική επανάσταση δεν ήταν μόνον οι μάχες, οι ήρωες, ή ένα άτακτο συνοθύλευμα ανθρώπων που εξεγέρθηκαν κατά του Οθωμανικού ζυγού. Ήταν ένα οργανωμένο σύνολο υπό πολιτική ηγεσία που φρόντισε να συνταχθεί σε επαναστατημένη μεν, ωστόσο πολιτεία. Και αυτό στάθηκε το καίριο σημείο, επειδή η Επανάσταση όφειλε να αποδείξει την ικανότητά της να δημιουργήσει Κράτος και συντεταγμένη πολιτεία, σε μια χώρα με βαρύ ιστορικό τεσσάρων αιώνων σκλαβιάς, που σε κάποιες περιοχές έφτασε και τους επτά.» επισημαίνει χαρακτηριστικά.
Και στη συνέχεια αναφέρεται στη σύνταξη των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας, σε πρώτη φάση περιφερειακά.
«Στην Πελοπόννησο, τη Δυτική και Ανατολική Χέρσο Ελλάδα συγκροτήθηκαν τοπικά πολιτεύματα που γρήγορα ξεπεράστηκαν για να αποδειχθεί η ενότητα της πολιτικής κατεύθυνσης της Επανάστασης, η οποία αποσκοπούσε όχι στη δημιουργία φέουδων, αλλά ενός Κράτους σύγχρονης μορφής, αντίστοιχη με τα άλλα στην Ευρώπη.
Οι προσπάθειες συγκρότησης του αγώνα σε μια οργανωμένη μορφή είχαν προετοιμαστεί από ένα πυρήνα μορφωμένων Ελλήνων κυρίως από τα Επτάνησα, αναπόσπαστο τμήμα της διανόησης της εποχής, με σαφή αντίληψη του τι επεδίωκαν να πετύχουν με τη συνδρομή και των Φιλελλήνων».
Για τη σημασία του Συντάγματος της Επιδαύρου υπογραμμίζει πως «τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1822, ένα εξάμηνο μετά από το ξέσπασμα της Επανάστασης. Καθιέρωσε την επί μέρους ανάπτυξη των θεσμών με την αρχή της αντιπροσώπευσης, τη διάκριση των εξουσιών, το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό, ενώ στο πρώτο του άρθρο καθόρισε ποιος είναι Έλληνας, περιγράφοντας τους αυτόχθονες κατοικούντες στην επικράτεια και πιστεύοντες στο Χριστό. Αυτό ήταν το κεντρικό στοιχείο στην πολιτική σκέψη του Ιωάννη Καποδίστρια.
Οι Εθνοσυνελεύσεις και τα Συντάγματα στην εποχή της Επανάστασης, αλλά και στη μετέπειτα πορεία του έθνους, κατοχύρωσαν με προοδευτικές και φιλελεύθερες διατάξεις τη λαϊκή κυριαρχία, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, αλλά απευθυνόντουσαν σε ένα λαό που αγωνιζόταν για την υπόστασή του, μέσα σε ένα δυσμενές ευρωπαϊκό περιβάλλον
στον απόηχο της Διάσκεψη Βιέννης το 1815 που επισφράγισε την τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό, απαγορεύοντας κάθε μεταβολή συνόρων.»
Όσο για τη συνεισφορά των Ελλήνων στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής, παρατηρεί «Οι Έλληνες ήμασταν οι τρελοί πρωτοπόροι στη διαδικασία σταδιακής μεταβολής των ευρωπαϊκών αντιλήψεων για την εκ νέου ανάγκη αλλαγής συνόρων.»
*Ο Διευθυντής στο Κέντρο Έρευνας της Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, Σωτήρης Ριζάς παρουσιάζει πτυχές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και μιλά για τον καθοριστικό ρόλο της διπλωματίας στην Επαναστατική περίοδο, τόσο από διεθνούς όσο και από ελληνικής πλευράς.
Η διπλωματική παρέμβαση είχε το χαρακτήρα του υπερεπείγοντος, λόγω του αρνητικού για την ελληνική πλευρά συσχετισμού δυνάμεων, αλλά και των εμφυλίων που μεσολάβησαν, σε ένα πολιτικό κλίμα παλινόρθωσης της απολυταρχίας και των προνομίων στην Ευρώπη.
«Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων στο ελληνικό ζήτημα και η διπλωματική του πλευρά υπήρξαν καθοριστικές.
Η επαναστατική προσπάθεια δεν θα μπορούσε να είχε ευοδωθεί μόνο με τον ελληνικό αγώνα.
Ωστόσο, η διπλωματική παρέμβαση ήρθε ως απότοκο του τριγμού των παλαιών καθεστώτων και παρά την επικράτηση της Ιεράς Συμμαχίας των υπερσυντηρητικών δυνάμεων.
Υπήρχαν ρωγμές στο ευρωπαϊκό κρατικό σύστημα, στο διευθυντήριο των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής με την πρώτη να εντοπίζεται, ήδη από το 1820, στη στάση της Βρετανίας η οποία φαινόταν να μην υιοθετούσε μια πολιτική γενικευμένης παρέμβασης για την κατάπνιξη οποιουδήποτε επαναστατικού κινήματος» υπογραμμίζει ο κ Ριζάς.
Όμως, ο δρόμος για την επίλυση του ελληνικού ζητήματος ανοίγει το 1825, με τον παραγκωνισμό της Αυστρίας και του ρόλου του Μέττερνιχ. Με τη συνδρομή και των Ελλήνων της διασποράς, που είχαν αποκτήσει διασυνδέσεις με ισχυρά κέντρα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής.
Όπως σημειώνει ο Διευθυντής στο Κέντρο Έρευνας της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, «χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση, του κύκλου της Ζακύνθου, με δράση προς την πλευρά του Βρετανικού παράγοντα και που μετέπειτα γίνεται πυρήνας για τη δημιουργία του Βρετανικού Κόμματος στην Ελλάδα. Προωθητική επίδραση ασκούν και οι Γαλλόφιλοι Έλληνες, αλλά κυρίως οι πράξεις των ίδιων των επαναστατημένων Ελλήνων.»
