Σημείο αναφοράς για την πόλη της Αθήνας. Μέσα στην πολύβουη ζωή της πρωτεύουσας, οι στύλοι του Ολυμπίου Διός δεσπόζουν ανάμεσα στο Καλλιμάρμαρο, το Ζάππειο, την κίνηση στην λεωφόρο Συγγρού και την σκιά του Αρδηττού.
Ένα ιστορικό μνημείο, ταυτισμένο με την πορεία της πόλης μέσα στους αιώνες, με πλήθος επισκεπτών από τα άκρα της Γης, το οποίο έχει υποστεί πολλές καταστροφές και φθορές μέσα στον χρόνο. Τώρα είναι σε εξέλιξη ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο για την συντήρηση και την στερέωσή του.
“Τα μνημεία μας δίνουν κάποιες ανάσες πολιτισμού και ο ναός του Ολυμπίου Διός, γνωστός ως Ολυμπιείο η οι στύλοι του Ολυμπίου Διός είναι ένα πολύ εμβληματικό μνημείο” αναφέρει στον “Αθήνα 9.84” η κα Ελένη Μπάνου διευθύντρια στην Εφορία Αρχαιοτήτων της Πόλης των Αθηνών. “Οι εργασίες συντήρησης και στερέωσης είναι απολύτως αναγκαίες καθώς αν αφήναμε το μνημείο στην τύχη του μπορεί να θρηνούσαμε περαιτέρω ανεπίτρεπτη φθορά”.
Από τον Δευκαλίωνα στον Αδριανό
“Η ίδρυση αυτού του μεγάλου ναού μας πάει πάρα πολλές χιλιάδες χρόνια πριν. Ο Παυσανίας μας λέει ότι χάνεται στον μύθο με τον Δευκαλίωνα πρωταγωνιστή του κατακλυσμού, ότι ήταν αυτός πού ίδρυσε τον ναό στον Δία για να τον ευχαριστήσει που σώθηκε. Φανταστείτε πόσο παλιά ανάγεται η ίδρυση κάποιου τεμένους στην καρδιά της Αθήνας” λέει η κα Ε.Μπάνου στην εκπομπή “Μία ημέρα στην Αθήνα” (26/2/21) και εξιστορεί την πορεία του μνημείου στον χρόνο.
“Τον 6ο αιώνα π.Χ έχουμε τον πρώτο ναό που στήθηκε εκεί, τα αρχαικά χρόνια. Ήταν επάνω σε ένα ύψωμα, όμως σήμερα έχει αλλάξει η αρχαία τοπογραφία και δεν είναι εύκολο να την καταλάβει κανείς. Έχει αλλάξει άρδην η εικόνα της Αθήνας με τις πολυκατοικίες, τα κτίρια, τα πάρκα.
Φανταστείτε ένα άδειο τοπίο, τον ήρεμο Ιλισσό να κυλάει δίπλα και ένα μικρό γήλοφο περίπου 300 μέτρα μήκους και 70 μέτρα πλάτους επάνω στον οποίο στήθηκε ο πρώτος πώρινος ναός.
“Μετά γύρω στο τέλος 6ου αιώνα ήρθαν οι γιοί του Πεισιστράτου, γνωστού τυράννου της Αθήνας, όπου εγκαθίδρυσαν ένα ναό κολοσσιαίων διαστάσεων. Ήταν ο μεγαλύτερος ναός στον Ελλαδικό χώρο (107 μέτρα επί 41 μέτρα) κάτι το οποίο το βρίσκουμε μόνο στους μεγάλους ναούς της Μικράς Ασίας. Αυτός δεν ηταν μαρμάρινος, ήταν πώρινος καί έχουν σωθεί ελάχιστα πράγματα” λέει η α Ε.Μπάνου.
Όπως αφηγείται, μια τρίτη φάση του ναού η οποία δεν είναι εύκολα αντιληπτή, ανάγεται στον 4ο αιώνα, την εποχή του ρήτορα και πολιτικού Λυκούργου. Στην συνέχεια ακολούθησε ο Αντίοχος ο επιφανής βασιλιάς της Συρίας, εκ των επιγόνων του Μ.Αλεξάνδρου. Με τον γνωστό αρχιτέκτονα της εποχής Κοσσούτιο, έφτιαξε ένα μεγάλο ναό στα πρότυπα του Πεισιστράτειου. Ηταν Κορινθιακού ρυθμού, κάτι το οποίο εμφανιζόταν για πρώτη φορά στο εξωτερικό ενός ναού στην ελληνική αρχιτεκτονική. Κατασκευασμένος από Πεντελικό μάρμαρο, δίπτερος ναός με δύο σειρές 20 κιόνων στις μακρές πλευρές και τρείς σειρές οκτώ κιόνων στις στενές πλευρές.
“Περνούν τα χρόνια, έρχεται ο ρωμαίος κατακτητής Σύλλας το 86 π.Χ, ο οποίος διαλύει τον ναό και μετέφερε πολλούς κίονες στην Ρώμη. Τέλος στον 2ο αιώνα μ.Χ ο φιλέλληνας αυτοκράτορας Αδριανός ο οποίος ήταν αρχιτέκτονας αλλά και ζωγράφος, αποφάσιε και εξετέλεσε την αποπεράτωση του ναού. Ήταν μεγαλειώδης και κολοσσιαίων διαστάσεων. Το πολύ αξιοθαύμαστο ήταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός ενώ άλλοι λένε ότι υπήρχαν δύο αγάλματα μαζί με εκείνο του ιδίου του Αδριανού. Όπως λέει ο Παυσανίας, τουλάχιστον το άγαλμα του Διός , ήταν “θέας άξιον”
Όταν έγινε ασβέστης
Τα χρόνια πέρασαν και σταδιακά ο ναός κατέρρε και υπέστη πολλές καταστροφές, ενώ τα στοιχεία του χρησιμοποιηθηκαν ως οικοδομικά υλικά όπως εξηγεί η κα Ε.Μπάνου
“Ήδη μετά τον 5ο αιώνα μ.Χ άρχισε να απαξιώνεται και εγκαταλείφθηκε εντελώς ο ναός. Λεηλατήθηκε εντελώς το μάρμαρο.Το έπαιρναν οι Αθηναίοι για να κατασκευάσουν άλλα κτίρια η το έλιωναν σε ασβεστοκαμίνους. Το Πεντελικό μάρμαρο κάνει τον καλύτερο ασβέστη για αυτό και λεηλατήθηκε τόσο πολύ ο ναός. Μετατράπηκε σε ασβέστη και τον χρησιμοποίησαν σε Χριστιανικές εκκλησίες” .
Τα παριλίσσιο ιερό ενοποιήθηκε με τον παλαιό αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου σε μια ευρύτερη έκταση που περιελάμβανε ρωμαϊκά λουτρά, κλασικές οικίες, βασιλική του 5ου αι. μ.Χ., καθώς και τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου της πόλης ενώ έξω από τον περιφραγμένο αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται η Πύλη του Αδριανού.
Σε πολλές γκραβούρες και εικόνες της εποχής από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τα χρόνια της Επανάστασης αλλά και οι μετέπειτα περιηγητές απεικονίζουν την Αθήνα με σημείο αναφοράς το Ολυμπιείο. Η φθορά του χρόνου, οι μεταβολές του εδάφους, σεισμοί επιβάρυναν τον ναό. Ακόμα και τα “Δεκεμβριανά” το 1944, με τα ίχνη από σφαίρες στους κίονες.
“Είναι εντελώς αναγκαίες οι παρεμβάσεις. ‘Ηδη από την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους από το 1830, διείδαν οι τότε αρχαιολόγοι, την ανάγκη για την στερέωση την συντήρηση του ναού” λέει η κα Μπάνου και μνημονεύει τις προσπάθειες από τα μέσα του 19ου αιώνα έως την δεκαετία του 60 με τον Τραυλό και τον Ορλάνδο.
“Έγιναν αρκετές αναστηλώσεις αλλά οι επεμβάσεις αυτές χρήζουν ανατάξεως. Οι επεμβάσεις που έγιναν από τον Τσίλερ στα επιστύλια τα έχουν επιβαρύνει δυσμενώς. Το είδαμε ότι χρήζει ανατάξεως ανεβαίνοντας με ένα ικρίωμα. Τώρα θα καταβιβάσουμε τα επιστύλια, θα αφαιρέσουμε τις λιθεπενδύσεις που εγκατέστησε ο Τσίλερ, θα βάλουμε τεχνητό λίθο και μετά η αναβίβαση. Όμως καταλαβαίνεται για να γινεί αυτό απαιτείται πολύς χρόνος. Το έργο έχει ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ από τα μέσα του 2018 και έχει ως πρώτη προθεσμία τουλάχιστον το 2023” λέει η κα Μπάνου και διαβλέπει ότι οι εργασίες ειναι τόσο δύσκολες και χρονοβόρες ώστε θα απαιτηθεί η ανάγκη επεκτάσεως του ΕΣΠΑ. “Έχουμε πολύ δρομο μπροστά μας”
Ένα μνημείο συνδεδεμένο με την πόλη και στα νεώτερα χρόνια. Εκεί τα παλαιότερα χρόνια οι κάτοικοι της Αθήνας γιόρταζαν τα Κούλουμα, δίπλα από τον Ιλισσό, κάτω από τους στύλους του Ολυμπίου Διός, ενώ μετέπειτα Αθηναιογράφοι μνημονεύουν τα καφενεία μπροστά από τον ναό.
“Είναι σημείο αναφοράς για την πόλη, αλλά και σημείο το οποίο κατά την άποψή μου συμπυκνώνει και τις αξίες της πόλης, ενίοτε αντιφατικές. Από την μια είναι αξίες του μεγαλοιδεατισμού, βλέπε την ανάγκη προβολής μεγάλων ανδρών. Ταυτόχρονα είναι η αξία της βαθιάς πίστης προς τους θεούς, κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε”
Γ.Αποστολίδης
