Η σταδιακή αποκάλυψη μιας ανήκουστης πραγματικότητας, η φρικτή μετάβαση από την άγνοια στη γνώση.
Τον Ιούλιο του 1944, ο σοβιετικός στρατός, στην προέλασή του προς τα δυτικά, μπαίνει στο στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα. Ανάμεσά τους, ο γνωστός συγγραφέας Βασίλι Γκρόσσμαν αναλαμβάνει ως πολεμικός ανταποκριτής το δύσκολο καθήκον της καταγραφής του ανείπωτου κακού. Με βάση προφορικές μαρτυρίες και τα τραγικά λείψανα του ολέθρου, συνθέτει ένα ολότελα ανατριχιαστικό και αποτρόπαιο χρονικό. Τα βαγόνια που φτάνουν στον επίτηδες μεταμφιεσμένο σταθμό, προκειμένου να καλυφθεί η πραγματική ταυτότητα του μέρους, τα εναλλασσόμενα συναισθήματα των χιλιάδων ψυχών που γρήγορα συνειδητοποιούν την αλήθεια. Η όποια ελπίδα όμως γρήγορα συντρίβεται, κλείνοντας έτσι μια Κόλαση, πολύ χειρότερη από τη φαντασία του Δάντη.
Ο συγγραφέας του διάσημου μυθιστορήματος «Ζωή και πεπρωμένο» μεταφέρει όλα τα στάδια του κύκλου της Τρεμπλίνκα, από την άφιξη και το αρχικό ξάφνιασμα μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή. Η καταγραφή της φρίκης στέκεται δύσκολη, αλλά το χρέος προς την ανθρωπότητα είναι αναγκαίο. Το κείμενο γράφτηκε τον Νοέμβριο του 1944, εκδόθηκε σε βιβλίο το 1945 και αποτελεί μία από τις πρώτες μαρτυρίες για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πρωτίστως, όμως, είναι ένα διαχρονικά πολύτιμο μάθημα για τα οικουμενικά σφαγεία, αυτά που ξεπήδησαν από το ανθρώπινο μυαλό, και για το πού μπορούν να οδηγήσουν οι παρανοϊκές ιδεοληψίες, αυτές που γρήγορα πρέπει να εντοπίζονται για να αποφεύγεται το Κακό.
«Και παράξενο πράγμα: Τα κτήνη χρησιμοποιούσαν τα πάντα – το δέρμα, το χαρτί, το ύφασμα, όλα όσα εξυπηρετούσαν τους ανθρώπους, όλα τα χρειάζονταν και τα εκμεταλλεύονταν τα κτήνη, μόνο το πιο ακριβό πράγμα στον κόσμο – την ανθρώπινη ζωή, αυτή την έλιωναν. Και τι μεγάλα και δυνατά μυαλά, τι υπέροχα παιδικά μάτια, τι γλυκά γεροντικά πρόσωπα, τι περήφανα κοριτσίστικα κεφάλια, για τη δημιουργία των οποίων η φύση πάσχιζε επί αιώνες πολλούς, έριξαν σαν ένα τεράστιο σιωπηλό ποτάμι στην άβυσσο της ανυπαρξίας. Δευτερόλεπτα χρειάστηκαν για να καταστρέψουν αυτό που ο κόσμος και η φύση είχαν φτιάξει στην τεράστια και δύσκολη διαδικασία της δημιουργίας της ζωής».
«Ακόμα και να διαβάζεις κάτι τέτοιο είναι ανείπωτα δύσκολο. Ας με πιστέψουν οι αναγνώστες, μου είναι εξίσου δύσκολο να το γράφω. […] Το χρέος του συγγραφέα είναι να διηγείται τη φρικτή αλήθεια, το χρέος του πολίτη- αναγνώστη είναι να τη γνωρίζει. Όποιος στρέψει το βλέμμα από την άλλη, όποιος κλείσει τα μάτια και προσπεράσει, θα προσβάλει τη μνήμη των νεκρών».
«Η κόλαση της Τρεμπλίνκα» του Βασίλι Γκρόσσμαν κυκλοφορεί σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου από τις εκδόσεις Άγρα, ενώ συνοδεύεται από εκτενές εισαγωγικό σημείωμα της μεταφράστριας.
Κώστας Μοστράτος
