Η Ομόνοια και το συντριβάνι είναι συνδεδεμένα αναπόσπαστα στην μνήμη των Αθηναίων στο πέρασμα του χρόνου. Σημείο αναφοράς σήμερα το “Πεντάκυκλο” και οι σταγόνες που ταξιδεύουν στην ατμόσφαιρα μέχρι να επιστρέψουν στους πίδακες και να ξαναγίνουν ύδωρ.
Η πλατεία στην καρδιά της Αθήνας συνδέθηκε και με τον καλλιτέχνη που φιλοτέχνησε το έργο του μέσα από την διαχρονική προσωπική του σχέση με την Ομόνοια. Το γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου , ένα έργο υδροκινητικής λειτουργίας, δημιουργήθηκε το 2001 όταν ο ίδιος ήταν σε ηλικία 100 ετών.
Ήταν ήδη αιωνόβιος όταν το 2001 παρουσιάστηκε το έργο του, το “Πεντάκυκλο”, στην περίφημη Biennale της Βενετίας. Στην ίδια έκθεση είχε βρεθεί για πρώτη φορά το 1940 και συνολικά εκπροσώπησε την Ελλάδα 11 φορές σε διεθνείς θεσμούς. Όταν απεβίωσε το 2004 άφησε ως κληρονομιά τα έργα του , αλλά και ένα ίδρυμα, με την προοπτική να συμβάλει στον πολιτισμό και τον 21ο αιώνα. Γέννημα -θρέμμα της Αθήνας , επισήμως το 1903, ο Γιώργος Ζογγολόπουλος σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1924-1930) συνδέθηκε με την πόλη και ιδιαίτερα την περιοχή της Ομόνοιας από τα χρόνια του Μεσοπολέμου. Ήταν άλλωστε η δική του γειτονιά.
“Ήταν γέννημα θρέμμα της περιοχής εκείνης και ευτύχησε σε αυτή την ιστορική και τόσο σπουδαία πλατεία της Αθήνας και της Ελλάδας, να βρίσκεται το έργο του διαχρονικά, από το 1960, όπως θυμόμαστε όλοι με τους περίφημους πίδακες, μέχρι το 2001 όπου τοποθετήθηκε αυτό το γλυπτό που βρίσκεται σήμερα και ονομάζεται Πεντάκυκλο” λέει στον “Αθήνα 9.84” ο κ. Άγγελος Μωρέτης Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου και υπενθυμίζει εικόνες από το παρελθόν καθώς “όλοι όσοι έχουμε περάσει από την Ομόνοια είχαμε δει ότι ήταν ένα γλυπτό απαξιωμένο, μέσα σε μία συνθήκη λειτουργίας της πλατείας, ιδιαίτερης, χωρίς να εντάσσεται στον ιστό της πόλης, χωρίς ο κόσμος να την έχει αγκαλιάσει”.
Η σύνδεση του καλλιτέχνη με την πλατεία, ανάγεται δεκαετίες πρίν, όταν ξεκίνησαν τα πρώτα σχέδια για την πρώτη ανάπλαση.Την ίδια εποχή ξεκινούσε και την καλλιτεχνική του πορεία.
“Η σχέση του Ζογγολόπουλου με την Ομόνοια ξεκινάει το 1931, όταν συμμετείχε στην ανάπλαση της πλατείας , από τον τότε σύλλογο Ελλήνων Γλυπτών που αποφάσισαν να φτιάξουν αγάλματα, τις 9 Μούσες και τις Τρείς Χάριτες” εξιστορεί ο κ.Α.Μωρέτης στην εκπομπή “Μία ημέρα στην Αθήνα“.
“Το 1958 έγινε ένας διαγωνισμός σημαντικός όπου ο Ζογγολόπουλος μαζί με τον Κώστα Μπίτσιο, κέρδισαν το πρώτο βραβείο και στην ουσία από τότε ξεκινάει ιστορικά η μεγάλη και σημαντική παρουσία του Ζογγολόπουλου στην πλατεία.
Ήταν μια σύνθεση γλυπτική με τους πίδακες, αυτό που έχει αποτυπωθεί στη μνήμη όλων μας, ενδεχομένως και μέσα από τις πολλές ελληνικές ταινίες . Σηματοδοτώντας για τον κινηματογράφο ένα περιβάλλον για την πλατεία, ένα φόντο που ειδικά το βράδυ ήταν πολύ όμορφο. Αυτό σηματοδοτούσε κάτι περισσότερο γιατί έγινε το Ευρωπαϊκό πρόσωπο της Ελλάδας. Έδειχνε έναν μοντερνισμό στο κέντρο της πόλης. Υπήρχε μία αίσθηση ενός μέλλοντος που θα έρθει και η Ελλάδα ήθελε να συμμετέχει με δυναμισμό και με τον δικό της πολιτισμό , την κουλτούρα της”.
Ο “Ποσειδώνας” στις ΗΠΑ
Η σύνθεση είχε ως πρόβλεψη και την τοποθέτηση ενός αγάλματος του Ποσειδώνα, ύψους 12 μέτρων, το οποίο όμως αντί για την Ομόνοια κατέληξε πέριξ του Λευκού Οίκου…
“Σε εκείνο το περιβάλλον επρόκειτο να μπει ένα πολύ μεγάλο γλυπτό αφαιρετικό που ονομάζεται “Ποσειδώνας”, το οποίο υπάρχει σαν μακέτα ευτυχώς” συνεχίζει την αφήγησή του ο κ.Μωρέτης “Χάρη στις ενέργειες του Ιδρύματος και φίλων έγινε προσπάθεια και τελικά εγκαταστάθηκε στην Ουάσιγκτον το 2014 και έτσι αυτή η ιστορία κλείνει με έναν καλό και κακό τρόπο, με την έννοια ότι η πρωτεύουσα της Ελλάδας ποτέ δεν τοποθέτησε εκείνο το βραβευμένο γλυπτό , στην Πλατεία Ομονοίας. Το έκανε όμως η Αμερική μετά από χρόνια βάζοντας το πολύ κοντά στο Λευκό Οίκο σε ένα δημόσιο χώρο. Ήταν το πρώτο γλυπτό Έλληνα γλύπτη σε δημόσιο χώρο στην Αμερική”.
Πέρασαν χρόνια από τότε που εγκαινιάστηκε το1960, το «συντριβάνι της Ομόνοιας», ακολούθησε η απαξίωση του χώρου και η εγκατάλειψη της πλατείας μέχρι το 2020. Το “Πεντάκυκλο” ζωντάνεψε ξανά με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση στο πλαίσιο της κοινής πρωτοβουλίας με τον Δήμο Αθηναίων “Τέχνη στο δημόσιο χώρο” και με τη συνεργασία του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου, το οποίο συντήρησε, απεκατέστησε και έθεσε σε πλήρη υδροκινητική λειτουργία το “Πεντάκυκλο”, ένα μοναδικό έργο τέχνης – σύμβολο για την ιστορική πλατεία του κέντρου της Αθήνας.
Το ίδρυμα Ζογγολόπουλου
“Ο ουσιαστικός στόχος είναι να διαδώσουμε και να διασώσουμε , να βοηθήσουμε να αναδειχθεί το έργο του Ζογγολόπουλου. Να διατηρηθεί σε καλή κατάσταση στους δημόσιους χώρους όπου βρίσκεται , αλλά συγχρόνως να μπορέσουμε να φέρουμε στο νέο άνθρωπο, στα παιδιά, στους έφηβους, στον κόσμο που ενδιαφέρεται για την τέχνη, λίγο από την εποχή και το πνεύμα του Ζογγολόπουλου” λέει ο κ.Μωρέτης και σημειώνει ότι το ίδρυμα έχει πραγματοποιήσει αρκετές εκθέσεις. ” Μία μεγάλη έκθεση είχε γίνει ήταν πέρυσι στο “Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος” με την δημόσια γλυπτική του Ζογγολόπουλου, και το όραμά του. Είναι ενδιαφέρον να έχουμε επαφή με σημαντικούς ανθρώπους και σημαντικούς γλύπτες, καλλιτέχνες, οι οποίοι έδωσαν ένα νέο πνεύμα. Ο Ζογγολόπουλος αφομοίωσε και επέκτεινε τη δουλειά του μέσα από ρεύματα μοντερνισμού, πέρασε από διάφορες φάσεις , οπότε είναι ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα για όλους μας”
Γιώργος Αποστολίδης
