Τριπλασιασμό των εργαζομένων που ζητούν υποστήριξη από ειδικούς συμβούλους απασχόλησης, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ψυχολογικές συνέπειες των εργασιακών επιπτώσεων της πανδημίας, καταγράφουν οι επιστημονικοί συνεργάτες του Δικτύου Πληροφόρησης και Συμβουλευτικής της ΓΣΕΕ.
Απότοκο της υγειονομικής κρίσης -σύμφωνα με τους ειδικούς- αποτελεί ο διάχυτος φόβος για το εργασιακό μέλλον, η απόγνωση και ο θυμός για όσους βιώνουν ήδη τις επιπτώσεις της κρίσης στις συνθήκες εργασίας τους, καθώς και το αίσθημα της ματαίωσης για τους ανέργους.
Στον “ΑΘΗΝΑ 984”, μίλησαν οι σύμβουλοι απασχόλησης του Δικτύου της ΓΣΕΕ, οι οποίοι από την έναρξη της υγειονομικής κρίσης έγιναν αποδέκτες ενός κύματος αγωνίας εκ μέρους εργαζομένων, το οποίο εκλήθησαν να διαχειριστούν με όρους συναισθηματικής ανάλυσης και όχι συμβουλευτικής επί άρθρων και διατάξεων….
- Ποιο είναι το ποσοστό αύξησης των εργαζομένων και των ανέργων που ζητούν την συνδρομή σας (κυρίως για τις επιπτώσεις της κρίσης), σε σχέση με τα προ υγειονομικής κρίσης επίπεδα;
Αναμφισβήτητα οι επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στον τομέα της οικονομίας, λόγω των περιοριστικών μέτρων που εφαρμόστηκαν, έχουν δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία και αβεβαιότητα στον κόσμο της εργασίας. Διάχυτος είναι ο φόβος της μετατροπής της υγειονομικής κρίσης σε κρίση απασχόλησης και, κατά συνέπεια, και σε ακόμα μεγαλύτερη πτώση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Καθώς αλλάζει το τοπίο στην αγορά εργασίας, η εισροή αιτημάτων πληροφόρησης/υποστήριξης (εργαζομένων και ανέργων) που φτάνουν στους νομικούς συνεργάτες και τους συμβούλους του Δικτύου, έχει τριπλασιαστεί, σε σχέση με την προ πανδημίας εποχή. Η αναμενόμενη αύξηση της ανεργίας και της υποαπασχόλησης, η επέκταση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης με παράλληλες πιέσεις μείωσης των μισθών και με περιορισμό θεμελιακών εργασιακών δικαιωμάτων, αλλά και η επιδείνωση των συνθηκών εργασίας των πιο ευάλωτων ομάδων – γυναικών, νέων, εργαζομένων χαμηλής ειδίκευσης κ.α- αποτελούν τους βασικότερους προβληματισμούς, όσων απευθύνονται στο Δίκτυο.
Ειδικότερα κατά τη διάρκεια της κρίσης του COVID-19, η πλειονότητα των εισερχόμενων αιτημάτων αφορούν: καταγγελίες για εργοδοτικές αυθαιρεσίες, πληροφόρηση για το ειδικό βοήθημα , αλλαγές στους όρους και τις συνθήκες εργασίας , άδεια ειδικού σκοπού .
Άλλες περιπτώσεις που απασχόλησαν το Δίκτυο ήταν οι υπερωρίες/υπερεργασία, οι απολύσεις , η τηλεργασία και οι έκτακτες παροχές του ΟΑΕΔ .
Η μέχρι σήμερα εικόνα δημιουργεί την βεβαιότητα ότι το επόμενο χρονικό διάστημα ο αριθμός των εργαζομένων και ανέργων που θα απευθύνεται στις δομές μας δεν θα μειωθεί, αλλά θα εμφανίσει αυξητικές τάσεις, δεδομένου ότι οι επιπτώσεις της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων στην αγορά εργασίας φαίνεται, δυστυχώς, να μην έχουν προσωρινό χαρακτήρα. - Ποια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα όσων καλούν;
Η συνεχής ενημέρωση του πολίτη από όλα τα ΜΜΕ για τις εξελίξεις τόσο στον χώρο της υγείας και της πορείας της νόσου, όσο και στον χώρο της οικονομίας και κατ’ επέκταση της εργασίας σε συνδυασμό με τις πρωτοφανείς αλλαγές στην καθημερινότητά του, επιβάρυνε σημαντικά τον συναισθηματικό του κόσμο και επέτεινε την αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι.
Ένα πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο που συνδέεται με την υγειονομική κρίση είναι η αβεβαιότητα σε σχέση με το εργασιακό τους περιβάλλον, σε συνθήκες ευέλικτων εργασιακών σχέσεων (εκ περιτροπής εργασία, μερική απασχόληση, τηλεργασία κλπ). Το δεύτερο στοιχείο, επίσης σημαντικό, σχετίζεται με το σοκ στην αγορά εργασίας, και τον περιορισμό της ζήτησης εργασίας. Αποτέλεσμα αυτού είναι η παρατεταμένη αγωνία σε σχέση με τις θέσεις εργασίας – κλάδους που θα πρέπει να εστιάσουν, το άγχος για το αν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στο προφίλ του “κατάλληλου υποψήφιου” και εάν έχουν ελπίδα να διεκδικήσουν μία θέση εργασίας. Τέλος, η απογοήτευση και ο θυμός ήταν και είναι πολλές φορές ένας έκδηλος τρόπος έκφρασης της έλλειψης ελπίδας, του πεσιμισμού και ταυτόχρονα ένα κάλεσμα για επιβεβαίωση ότι “δεν χρειάζεται να προσπαθήσω για κάτι, δεν βρίσκω νόημα πουθενά, δεν χρειάζεται να ελπίζω”, ενισχύοντας συναισθήματα απαξίωσης και απόρριψης του εαυτού τους. - Η τηλεργασία, έχει επιπτώσεις σε εργαζόμενους, των οποίων η απασχόληση απαιτούσε μέχρι πρότινος φυσική παρουσία; Διαταράσσεται η καλώς εννοούμενη εργασιακή ρουτίνα;
Η υγειονομική κρίση ώθησε ένα μεγάλο κομμάτι του εργατικού δυναμικού στην παροχή εργασίας από το σπίτι με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η αλλαγή αυτή αντιμετωπίστηκε, από αρκετούς εργαζόμενους ως μία ¨ιδανική¨ λύση, καθώς περιόριζε τις μετακινήσεις, δημιούργησε προσδοκίες για θετική επίδραση στην εναρμόνιση εργασιακής και οικογενειακής ζωής, αύξανε την αποδοτικότητα, βελτίωνε τη διαχείριση του χρόνου και την προσήλωση στο αντικείμενο της εργασίας. Ωστόσο με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να γίνονται αντιληπτές σημαντικές δυσμενείς καταστάσεις όπως η αύξηση του χρόνου δέσμευσης του εργαζόμενου, δηλαδή η διαθεσιμότητά του για εργασία να επεκτείνεται στη διάρκεια ολόκληρης της ημέρας και της εβδομάδας, η εντατικοποίηση της εργασίας και η αύξηση του εργάσιμου χρόνου, η αποστασιοποίηση και απομάκρυνση από τα τεκταινόμενα στην επιχείρηση, την υπηρεσία και το συνδικάτο, με αρνητικά αποτελέσματα για τον εργαζόμενο καθώς και την επιχείρηση.
Να σημειωθεί ότι η τηλεργασία αποτελεί ευέλικτη μορφή απασχόλησης και ως εκ τούτου συνιστά παρέκκλιση από το πρότυπο της πλήρους απασχόλησης που αποτελεί την προτιμώμενη μορφή εργασίας. Η εφαρμογή της δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα δεν πρέπει να επιδιώκεται η χρονική και κλαδική της επέκταση. Η λειτουργία της θα πρέπει να ρυθμίζεται από κανονιστικό πλαίσιο και η θετική της επίδραση να τίθεται υπό το πρίσμα της διασφάλισης των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων. - Ποια η ψυχολογική επιβάρυνση για τον εργαζόμενο, ο οποίος αν και δεν έχει υποστεί τις εργασιακές συνέπειες της κρίσης, απασχολείται σε ασταθές εργασιακό περιβάλλον;
Η υγειονομική κρίση βρίσκει το εργατικό δυναμικό της χώρας ιδιαίτερα επιβαρυμένο από την δημοσιονομική κρίση, με κλονισμένη ψυχική ανθεκτικότητα. Το αναπόφευκτο άγχος κι η αδυναμία διαχείρισής του μετέτρεψε τους πολίτες σε παθητικά υποκείμενα και δέκτες των δυσμενών συνεπειών της κρίσης.
Έτσι, οι πρόσφατες εξελίξεις δεν αφήνουν ανεπηρέαστους τους εργαζόμενους και ο κόσμος της εργασίας διακατέχεται εκ νέου από ανησυχία και προβληματισμό.
Ακόμη και όσοι δεν είδαν τους όρους απασχόλησής τους να μεταβάλλονται, πολύ περισσότερο να μένουν άνεργοι, αισθάνθηκαν και οι ίδιοι την απειλή να συμπαρασυρθούν από τις εξελίξεις αυτές. Ενίοτε μάλιστα, η παρατεταμένη αγωνία, ο φόβος και η αναμονή ότι θα επηρεαστούν από τις εξελίξεις, βιώνεται με εξαιρετικά πιο δυσμενή τρόπο από τους εργαζόμενους, παρά η ίδια η αλλαγή πραγματικά.
Αυτό συμβαίνει γιατί αναμένοντας τις εξελίξεις και την πιθανή αλλαγή, οι εργαζόμενοι έχουν αρχίσει να κάνουν εσωτερικές «αναπροσαρμογές», ώστε να αντέξουν τις πιθανές συνέπειες και να τις βιώσουν σε πιο ήπιο βαθμό, όταν και εάν τελικά αυτές επέλθουν. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, αλλά και το γεγονός ότι το ψυχικό απόθεμα είναι πλέον μικρό τελικά οι εργαζόμενοι καταλήγουν να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα που επιδρούν, πέραν των άλλων, και στην παραγωγικότητά τους, για ένα γεγονός ωστόσο, που δεν υφίσταται ακόμη τουλάχιστον για τους ίδιους. - Και ο ήδη άνεργος που διαπιστώνει ότι η αγορά εργασίας στην οποία απευθύνεται, δέχεται νέους τριγμούς μετά από 10 χρόνια οικονομικής κρίσης;
Η κατάσταση για τους ανέργους και δη για τους μακροχρόνια ανέργους βαίνει συνεχώς επιδεινούμενη, προκαλώντας δυστυχώς κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις.
Η ζήτηση εργασίας, οι δουλειές δηλαδή, μειώνονται και σε ποσότητα και σε ποιότητα. Οι άνεργοι και οι νέοι άνεργοι που στα χρόνια της οικονομικής κρίσης ανέμεναν τη βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας, πολλοί εκ των οποίων χτίζοντας το βιογραφικό τους με σπουδές, επιμορφώσεις, πιστοποιήσεις με σημαντικό οικονομικό κόστος, αισθάνονται έντονα, την ματαίωση των προσδοκιών τους.
Ιδιαίτερα για τους μακροχρόνια ανέργους των μεγαλύτερων ηλικιών, παρατηρείται έλλειψη θέλησης και κινήτρου, μοιρολατρία, έλλειψη αυτοεκτίμησης, η οποία δημιουργεί πρόβλημα στις κοινωνικές σχέσεις και τελικά οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση. Μοιραία, επίσης, απέχουν από τη συλλογική δραστηριοποίηση , ενώ ταυτόχρονα αρνούνται κάθε είδους πολιτική δράση.
Tο συναίσθημα της απαξίωσης
Επιπλέον βάλλονται και από το συναίσθημα της απαξίωσης, έχουν αισθήματα ενοχής επειδή συνήθως θεωρούν ότι δεν προσπαθούν αρκετά για να βρουν εργασία και πολύ συχνά απολογούνται γι αυτό. Όλη αυτή η ενοχική αντιμετώπιση αναπόφευκτα οδηγεί σε συναισθηματικό κενό και εμποδίζει τον άνεργο να βρει τρόπους εναλλακτικής αντιμετώπισης παραμένοντας αρνητικός σε οποιαδήποτε σκέψη για ανασχεδιασμό ζωής.
Επιπλέον, για την συγκεκριμένη ομάδα επιβάλλεται ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ειδικού πλέγματος μέτρων όπου θα συνδυάζεται η οικονομική, κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη.
Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος της επαγγελματικής συμβουλευτικής καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός, αποτελώντας “σταθμό αλλαγής”, για εργαζόμενους και ανέργους. Μέσω της επαγγελματικής συμβουλευτικής, λαμβάνουν μεθοδικά υποστήριξη από ειδικευμένους εργασιακούς συμβούλους σε ένα ασφαλές πλαίσιο διαμοιρασμού, επικοινωνίας, αλληλεπίδρασης και κοινής συμπόρευσης προς τη δημιουργία ενός εξατομικευμένου πλάνου δράσης για το εργασιακό τους μέλλον.
info
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στην κεντρική δομή του Ινστιτούτου Εργασίας / ΓΣΕΕ:
Τηλ. 210 3327722
e-mail [email protected]
https://www.inegsee.gr
Δημήτρης Κωστάκος
