Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας είχε τρεις ξεκάθαρους στόχους, όταν ανέλαβε την εξουσία τον περασμένο Ιανουάριο. Να βρει λύση στο θέμα της «εδαφικής κρίσης» της Ισπανίας, να διατηρήσει την οικονομική σταθερότητα και να διαχειριστεί μια εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Η πανδημία του κορονοϊού έκανε και τις τρεις αυτές «προκλήσεις» πιο περίπλοκες. Προκάλεσε νέα οικονομική κρίση, πόλωσε περαιτέρω το κλίμα ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα και δυσκόλεψε τις σχέσεις της Μαδρίτης με άλλες περιφέρειες.
Ο κορονοϊός επίσης προκάλεσε τον θάνατο 26,000 ανθρώπων. Τώρα που φαίνεται κάπως διαχειρίσιμος η χώρα έχει ήδη μπει στην πρώτη από τις τρεις φάσεις της άρσης του lockdown. Προκειμένου να συντονίσει τόσο το ίδιο το lockdown αλλά και τον τρόπο χαλάρωσής του ο Σάντσεθ εισήγαγε από τον περασμένο Μάρτιο «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» για τη χώρα, την επέκταση της οποίας ζητούσε κάθε δύο εβδομάδες από το Κογκρέσο.
«Σε αυτές τις οκτώ εβδομάδες η Ισπανία απέδειξε ότι δεν είναι απλά το σύνολο των 47 εκατομμυρίων κατοίκων της» δήλωσε ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός στις 9 Μαΐου καθώς ανακοίνωνε το αίτημα για μια ακόμα χρονική επέκταση της «κατάστασης έκτακτης ανάγκης».
Ζήτησε επίσης από τους Ισπανούς «να διατηρήσουν την ενότητά τους, ώστε να υπάρξει πρόοδος».
Αλλά οι τέσσερις κοινοβουλευτικής διαδικασίες για τη διατήρηση της «κατάστασης έκτακτης ανάγκης» απέδειξαν πόσο δύσκολο είναι για τον Σάντσεθ να διατηρήσει την πολιτική «ενότητα» στη διάρκεια της κρίσης. Κατά το πρώτο αίτημα έλαβε τη στήριξη 321 βουλευτών, κατά τη δεύτερη αντίστοιχα 270 και μετά των 269 και τέλος στις 6 Μαϊου πήρε θετική ψήφο μόλις από 178 βουλευτές.
Την πιο σκληρή κριτική για τη διαχείριση της κρίσης ο Σάντσεθ τη δέχθηκε από τα… δεξιά και κυρίως από το ακροδεξιό Vox και το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το Λαϊκό Κόμμα. Το Vox έχει ζητήσει επανειλημμένως την παραίτηση της κυβέρνησης και έχει καταθέσει μάλιστα αγωγή εναντίον της στο Συνταγματικό Δικαστήριο σχετικά με το θέμα της «κατάστασης έκτακτης ανάγκης». Το Λαϊκό Κόμμα από την πλευρά του έχει κατηγορήσει τον Σάντσεθ ότι απέκρυψε τον πραγματικό αριθμό των νεκρών από τον ιο και πως ασκεί λαϊκιστική πολιτική, την ίδια με εκείνη των Βενεζουελάνων σε ό,τι αφορά την οικονομία.
Πολωμένη ατμόσφαιρα εντός και εκτός Βουλής
Στη διάρκεια μιας κοινοβουλευτικής συζήτησης ο επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος, Πάμπλο Κασάδο είπε στον Σάντσεθ «η κυβέρνηση σου είναι σαν τον Τιτανικό. Μην περιμένεις από εμάς να παίξουμε τον ρόλο της ορχήστρας».
Τέτοια πόλωση δεν υπήρξε στην Πορτογαλία. Το αντίθετο, ο Πορτογάλος πρωθυπουργός, Αντόνιο Κόστα είχε στο πλευρό του την αντιπολίτευση.
Στην Ισπανία, το πολωμένο κλίμα είναι διακριτό ακόμα και στους δρόμους όπου κάποιοι εν μέσω της πανδημίας διαμαρτύρονταν από τα μπαλκόνια τους εναντίον της κυβέρνησης, την ώρα που άλλοι χειροκροτούσαν ευχαριστώντας το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό της χώρας.
Σε ένα βαθμό αυτό αντανακλά τον ανταγωνισμό που υπάρχει πάντα μεταξύ αριστεράς και δεξιάς στην ισπανική πολιτική σκηνή. Αλλά υπάρχει και κάτι περισσότερο από αυτό. Η «περίεργη» φύση της κυβέρνησης μειοψηφίας μεταξύ των Σοσιαλιστών του Σάντσεθ και των Podemos που προκαλεί αυτή την «εμπόλεμη» προσέγγιση από την αντιπολίτευση, σχολιάζει ο Λουίς Οριόλς, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, Carlos III. «Πρόκειται για μια κυβέρνηση με κοινοβουλευτικές αδυναμίας και αυτό σημαίνει ότι η αντιπολίτευση δεν την βλέπει να μακροημερεύει και για τον λόγο αυτό υπάρχει πάντα αυτή η προεκλογικού τύπου ατμόσφαιρα» επισημαίνει.
Χωρίς διάλογο με τις περιφέρειες
Αυτή η τάση ενισχύεται από την πρόθεση του Λαϊκού Κόμματος να μην «επισκιαστεί» από τους ακροδεξιούς αντιπάλους του. Αλλά ο τρόπος που διαχειρίστηκε ο Σάντσεθ τη κρίση επίσης προκάλεσε ευρεία κριτική. Η αποτυχία του να συνδιαλεγεί με τους επικεφαλής των περιφερειών πριν λάβει την όποια απόφαση είναι ένας από τους λόγους. Ο σχεδιασμός του lockdown και η άρση των περιορισμών αποφασίστηκε «πίσω από κλειστές πόρτες» χωρίς διάλογο με τους περιφερειακούς κυβερνήτες.
«Η κυβέρνηση έθεσε σε κεντρικό επίπεδο τη λήψη αποφάσεων, παρουσιάζοντας την ως τον μόνο διαχειριστή της κρίσης» σχολιάζει ο Οριόλς. «Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη δημοκρατία μας, που είναι η αποκεντροποίηση».
Ακόμα και Σοσιαλιστές κυβερνήτες στάθηκαν κριτικά απέναντι στον Σάντσεθ, όπως ο Ξίμο Πουίγκ, ο Σοσιαλιστής πρόεδρος της Βαλένθια που «επιτέθηκε» στον πρωθυπουργό για έλλειψη διαφάνεις και για την άρνηση του να περάσει η Μεσογειακή περιφέρεια στη δεύτερη φάση της άρσης των περιορισμών. «Η αφοσίωση δεν σημαίνει και παράδοση» προειδοποίησε.
Η εθνικιστική κυβέρνηση της Καταλονίας φυσικά όπως αναμενόταν στάθηκε κριτικά έναντι της διαχείρισης από τον πρωθυπουργό με τον πρόεδρο Κιμ Τόρα να τον κατηγορεί ότι χρησιμοποιεί την πανδημία για να πάρει πάνω του όλες τις εξουσίες σε κεντρικό επίπεδο. Η El Pais κατηγόρησε τον Τόρα ότι «χρησιμοποιεί την εθνικιστική ατζέντα ως προτεραιότητα και όχι τη διαχείριση της πανδημίας». Αλλά όμως ακόμα και το πιο μετριοπαθές κόμμα των Βάσκων Εθνικιστών επέκρινε τον Σάντσεθ για τις επιλογές του σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της κρίσης.
Αυτό που υπογράμμισε η κρίση επί της ουσίας είναι τα όρια… του εδαφικού συστήματος της Ισπανίας, που καθιερώθηκε όταν η χώρα πέρασε στη δημοκρατία, πριν από τέσσερις δεκαετίες. Εν μέσω μιας εξελισσόμενης κατάστασης έκτακτης ανάγκης, η επιλογή της Μαδρίτης να το διαχειριστεί κεντρικά υπό πίεση αυτό επί της ουσίας ανέδειξε.
Η ισπανική περιφέρεια – που περιλαμβάνει την Καταλονία, τη χώρα των Βάσκων και τη Βαλένθια – που παραδοσιακά «πιέζονται» από συντηρητικές δυνάμεις στη κεντρική διοίκηση της Μαδρίτης, αυτή τη φορά υπέστησαν τους ίδιους περιορισμούς από την πιο αριστερή κυβέρνηση στη σύγχρονη εποχή.
Αλεξάνδρα Βουδούρη
