«Μεγάλωσα με τρεις “νεκρές” γλώσσες: τα εβραϊκά, τα αραμαϊκά και τα γίντις (που για κάποιους δεν αποτελούν καν γλώσσα), και με μια παράδοση που γεννήθηκε στη Βαβυλώνα: το Ταλμούδ», γράφει ο Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, στο ξεκίνημα της «Σώσα», μιας ιστορίας που διαδραματίζεται στη Βαρσοβία λίγο πριν βυθιστεί ο κόσμος στο σκoτάδι -είναι προ των πυλών η ναζιστική εισβολή στην Πολωνία.
Και βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1978, γράφοντας αποκλειστικά στη γλώσσα των Εβραίων Ασκενάζι, γλώσσα που συρρικνώθηκε δραματικά με το Ολοκαύτωμα. Πέντε από τα έξι εκατομμύρια θύματα της Σοά μιλούσαν γίντις, μας πληροφορεί στο Επίμετρό του ο Σταύρος Ζουμπουλάκης.
Η «Σώσα», γραμμένη σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση είναι κατ’αρχάς μια ερωτική ιστορία. Μια νεαρή πολωνοεβραία, υπερβολικά αθώα, με ελαφρά νοητική υστέρηση, είναι το κορίτσι των ονείρων του νεαρού αφηγητή, Άαρον Γκρέιντιγκερ, παιδιού γνωστής ραβινικής οικογένειας την οποία εγκαταλείπει μαζί με τον εβραϊκό τρόπο ζωής για να γίνει συγγραφέας.
Η νέα ζωή, αστική, μποέμ και γεμάτη ερωτισμό, επιτείνει τα υπαρξιακά αδιέξοδα του ήρωα ο οποίος επιστρέφει στην πρώτη του αγάπη, τη Σώσα, θαυματουργικά ακόμη παιδούλα, επιλέγοντας μάλιστα να μην την εγκαταλείψει όταν του δίνεται η ευκαιρία να φύγει για την Αμερική. Η επιστροφή στη Σώσα είναι μια συμφιλίωση με όσα είχε απαρνηθεί αλλά και επιστροφή στην απλότητα και την μη εκκοσμικευμένη αγάπη.
Το τέλος της ιστορίας γράφεται δεκατρία χρόνια μετά. Με το Ολοκαύτωμα να έχει επέλθει και τον Άαρον στην Αμερική αλλά πάντα με την καρδιά στον παλιό κόσμο, στην Ανατολική Ευρώπη, και με τα θεμελιώδη ερωτήματα για την αγάπη, την επικράτηση του κακού, την οδύνη, ανοικτά.
Η «Σώσα» του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ σε μετάφραση και επίμετρο Μιχάλη Πάγκαλου και με δεύτερο Επίμετρο του Σταύρου Ζουμπουλάκη, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κίχλη.
Ελεωνόρα Π. Ορφανίδου
