back to top
23.4 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

23.4 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Τατιάνα Πούλου: Στα αρχεία του Έλγιν-Το χρονικό της λεηλασίας του Παρθενώνα

Διαβάστε επίσης

Πολλές πτυχές από την λεηλασία των γλυπτών αριστουργημάτων του Παρθενώνα παραμένουν άγνωστες στο ευρύ κοινό. “Λεπτομέρειες” της ιστορίας ξεχασμένες σε παλαιά αρχεία και δελτάρια επιστολών που μετέφεραν το σχέδιο της λεηλασίας από το Λονδίνο στην σκιά της Ακρόπολης, στις αρχές του 19 ου αιώνα.

Μια ελληνίδα αρχαιολόγος είχε την σπάνια τύχη να “καταδυθεί” στα επίσημα αρχεία της οικογένειας του λόρδου Έλγιν , να μελετήσει και να καταγράψει αυτό το χρονικό όταν οι συνεργάτες του λόρδου ζητούσαν επίσημη άδεια για να βγάλουν τα γλυπτά από τον Παρθενώνα και ειδικά μεγάλα πριόνια για να κόψουν τα μεγάλα μάρμαρα.

Η κα Τατιάνα Πούλου αρχαιολόγος στην Εφορία αρχαιοτήτων της Πόλης των Αθηνών αφηγείται την ιστορία στην εκπομπή “Μία ημέρα στην Αθήνα” (13/12/2019)

“Ήμουν πολύ τυχερή διότι το 2014 πήρα μια υποτροφία η οποία προέκυψε στην ζωή μου εντελώς τυχαία . Μεσολάβησε η αγγλική αρχαιολογική σχολή  στον σημερινό Λόρδο Έλγιν τον 11ο  (ο 7ος ήταν εκείνος που μας πήρε τα μάρμαρα)  ο οποίος, πράγμα πάρα πολύ σπάνιο, μου επέτρεψε να δω το προσωπικό αρχείο της οικογένειας.

Ένα αρχείο , το οποίο είναι αδημοσίευτο μέχρι σήμερα και να βγάλω πάρα πολλά πράγματα, αδημοσίευτα, τα οποία σχετίζονται βέβαια με την τραγική για την Ελλάδα αποκοπή των γλυπτών του Παρθενώνα” αναφέρει στην εκπομπή του “Αθήνα 9.84”

“Έτσι λοιπόν το 2014 βρέθηκα στην Σκωτία. Ο Έλγιν ήταν σκωτσέζος ευγενής και στις αρχές διορίζεται (1798) πρέσβης στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Πρόκειται για μια πολύ ρομαντική εποχή όπου η Ευρώπη αναζητούσε με πάθος την γνώση για την κλασσική αρχαιότητα. Έχουν σωθεί πάρα πολλές προσωπικές το επιστολές πριν ξεκινήσει να έρθει στην Ελλάδα και να κάνει το δικό του “γκράν τουρ” όπως έκαναν εκείνη την εποχή όλοι οι ευγενείς γιατί ήταν της μόδας.  Φέρνανε και λίγες αρχαιότητες για να δημιουργήσουν τις μεγάλες συλλογές”

Η αγάπη για την Κλασσική αρχαιότητα και το φιρμάνι

Στην εξιστόρησή της η κα Τ.Πούλου σημειώνει ότι ο λόρδος Έλγιν αναφέρει σε αυτές τις επιστολές, πριν το ταξίδι του στην Ελλάδα, την  πολύ μεγάλη αγάπη του για τις Καλές Τέχνες και πόσο επιθυμούσε η κλασσική αρχιτεκτονική να γίνει γνωστή στην τότε Ευρώπη.

“Έτσι λοιπόν προσλαμβάνει ξένους καλλιτέχνες για να τον ακολουθήσουν. Παρ όλο που είναι πρέσβης της Αγγλίας τους πληρώνει  ο ίδιος και έρχονται στον Ελλαδικό χώρο.
Μέσα από τα αρχεία βρέθηκα μπροστά  σε μια πολύ μεγάλη ανακάλυψη. Γνώρισα την προσωπικότητα ενός καλλιτέχνη του Τζοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι επικεφαλής των ζωγράφων που έφερε στην Ελλάδα ο λόρδος Έλγιν.

Ο Λουζιέρι ήταν από την Ρώμη και τον είχε προσλάβει γιατί ήταν ο μεγαλύτερος τοπιογράφος της Ιταλίας εκείνη την περίοδο. Ο Έλγιν θέλησε να έχει ένα κορυφαίο ζωγράφο κοντά του για να κάνει αποτυπώσεις και να δημιουργήσει ταμπλό για να στολίσει το  Broomhall house , το ιστορικό σπίτι των Έλγιν στην Σκωτία.

Ο Λουζιέρι το 1801 λοιπόν, φτάνει  στην Αθήνα επικεφαλής της ομάδας των καλλιτεχνών. Αυτό που με τραγικότητα διαπίστωσα μέσα στο αρχείο είναι ότι ένα μήνα μετά την έλευση τους γράφεται μια φοβερά σημαντική επιστολή.  Ουσιαστικά παρακαλεί τον λόρδο Έλγιν επισημαίνοντάς του, την δυσκολία να δουλέψει στην Αθήνα γιατί “οι τούρκοι του δημιουργούσαν προβλήματα”.

Λέει λοιπόν 16 Μαΐου 1801 ότι “δεν να μπορούμε να δουλέψουμε γιατί ο διοικητής μας εμπόδιζε και αυτό συμβαίνει γιατί μας λείπει το απαραίτητο φιρμάνι. Ότι είχε γίνει  μέχρι τώρα στην Ακρόπολη, ήταν μέσα από τα δώρα στον διοικητή όμως μόλις μας είπε ότι πλέον είναι αδύνατον να εργαζόμαστε χωρίς φιρμάνι. Για αυτό ικετεύω την εξοχότητάς σας, να μας στείλετε το συντομότερο δυνατόν. Να έχει συνταχθεί με τέτοιους όρους ώστε να αποφύγουμε νέες δυσκολίες και να συνεχίσουμε ειρηνικά το έργο μας”.

Μια δωδεκάδα πριόνια και “ευνοϊκές” συγκυρίες

“Από αυτή την επιστολή γραμμένη 16 Μαΐου του 1801 προκύπτει ότι ο λόρδος Έλγιν δεν είχε πρόθεση να κάνει κάτι τέτοιο , αλλά η κεντρική ιδέα προέρχεται από αυτόν τον καλλιτέχνη.  Ο Έλγιν βέβαια επωφελούμενος της προτροπής μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα βρίσκει το φιρμάνι και πάρα πολύ γρήγορα ξεκινά η αποκοπή των γλυπτών του Παρθενώνα” συνεχίζει την εξιστόρηση η κα Πούλου.

“Ποτέ σε κανέναν καλλιτέχνη δεν παρουσιάστηκε μια τέτοια ευκαιρία ήταν εξαιρετικές οι πολιτικές συγκυρίες. Μόλις ο Ναπολέων είχε χάσει στην Αίγυπτο και οι Άγγλοι ήταν μονοκρατορία στην Μεσόγειο.  Αυτή η κατάσταση διαρκεί μόλις τρία χρόνια Όσο διαρκεί και η αποκοπή των γλυπτών του Παρθενώνα.
Οι εργασίες ξεκινούν το 1801 το καλοκαίρι και το πρώτο μνημείο που προσεγγίζεται είναι ο Παρθενώνας. Όπου σκάβουν βρίσκουν πολλά γλυπτά τα οποία είχαν πέσει κάτω από την έκρηξη του Μοροζίνι και ξεκινούν βέβαια να παίρνουν τις μετόπες της νότιας πλευράς που είχαν τις αναπαραστάσεις των μαχών μεταξύ Κενταύρων και Λαπηθών. Αυτά γίνονται τον Αύγουστο του 1801

Πολύ γρήγορα, τον Σεπτέμβριο -εντόπισα μια επίσης πάρα πολύ σημαντική επιστολή 20 Σεπτεμβρίου – από την Πάτρα ο Λουζιέρι γράφει στον Έλγιν: “Σας παρακαλώ, σας γράφω γιατί αυτή τη φορά πρέπει να μου προσκομίσετε στην Αθήνα μια δωδεκάδα πριόνια για μάρμαρα διαφόρων μεγεθών. Το συντομότερο δυνατόν. Μου χρειάζονται τρία τέσσερα , 20 πόδια μακρυά, ώστε να κόψω ένα μεγάλο ανάγλυφο το οποίο δεν μπορεί να μετακινηθεί χωρίς να μειώσουμε το βάρος του”.

Καί αυτήν την φορά η ιδέα της αποκοπής και του πριονισμού των αρχαιοτήτων ανήκει στον Λουζιέρι. Είχε πάρει την ιδέα από τον Γάλλο Φωβέλ που είχε κόψει μια μετόπη. Αλλά σε τέτοια έκταση το μνημείο δεν θα είχε πριονιστεί αν δεν ήταν και πάλι αυτός ο ζωγράφος. Ο ρόλος του Λουζιέρι ήταν καταλυτικός στην αποκοπή των γλυπτών. Κατάλαβε αμέσως την μεγάλα  καλλιτεχνική αξία. Η αποκοπή μαρμάρων μετά την έκρηξη του Μοροζίνι το 1674, προκάλεσαν την μεγαλύτερη καταστροφή στον ναό του Παρθενώνα στην ιστορία του μνημείου”

Η αφήγηση της κας Πούλου συναρπάζει τον ακροατή καθώς μαθαίνει άγνωστες πτυχές της ιστορίας , σαν παραμύθι. Επιτρέπει στην φαντασία να ταξιδεύει στον πύργο των Έλγιν και να γυρίζει σελίδα -σελίδα το χρονικό της αποκοπής των γλυπτών όπως αποτυπώθηκε από τους πρωταγωνιστές τότε, των γεγονότων.

“Από αυτή μου την μελέτη και την προσωπική η εμπειρία , ήταν γεμάτη συναίσθημα” λέει η Ελληνίδα αρχαιολόγος καθώς “δύο μόνο άνθρωποι έχουν δει το αρχείο ελγιν αυτή τη στιγμή από πλευράς ελληνικής.

Είχε μια τραγικότητα η όλη μελέτη , από την οποία βέβαια αποκόμισα την μεγάλη αγάπη και προσοχή που πρέπει να δίνουν οι Έλληνες στην διαφύλαξη των αρχείων. Δυστυχώς δεν υπάρχει αρχειακή πολιτική στην Ελλάδα και το κατάλαβα μετά από αυτήν την μελέτη Δεν δίνουμε την απαραίτητη προσοχή για την διάσωση των αρχείων”

Η “συνήθης” σύληση

“Στην Ευρώπη των αρχών του 19 ου αιών υπήρχε μια πολύ μεγάλη αγάπη για την κλασσική αρχαιότητα και ουσιαστικά το συνεργείο του Έλγιν, κάτω από τις διαταγές του φυσικά, κάνανε κάτι το οποίο ήταν σύνηθες μέσω του “γκραν τουρ”.

Αποσπούσαν αρχαιότητες από τις χώρες οι οποίες δεν ήταν οργανωμένες σε κράτος . Το ίδιο συνέβη στην Τουρκία και την Ιταλία ακόμα. Πάρα πολλές ιταλικές αρχαιότητες έχουν φύγει σε αυτή την περίοδο και έχουν πάει στα μεγάλα μουσεία της Ευρώπης στο  Λούβρο η το Βρετανικό. Ο Έλγιν δεν έκανε κάτι διαφορετικό. Ήταν η ρομαντική εποχή και η αγάπη για την κλασσική αρχαιότητα που οδηγεί βέβαια στην σύληση των αρχαιοτήτων”.

Η κα Τ.Πούλου μάς έστειλε και τις σχετικές  συνοδευτικές εικόνες που αποτυπώνουν την όψη της Ακρόπολης και του Παρθενώνα μια εκ των οποίων δείχνει και τον Lusieri επάνω στο Ερέχθειο.

Γιώργος Αποστολίδης

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
ΑΘΗΝΑ +
spot_img

Συμβαίνει στην Αθήνα